گیلکی
دونیا راشه مانه آدم رادوار
هیچکی پاسختا نکود اروزیگار
بآمو هرکس بشو خوخانه بنا
حاج حاجی ببوسته خولانه بنا
خوچوما گرده کوده آلوچه ر
بشو ، اما بنا باغا کوچه ر
دوسه روزی هی ویرشته هی بکفت
خاکابوسته بادامرا راد کفت
بشونه نام بنا نه م کی نیشانه
اوجیگائی کی عرب نی بیگانه
هیچکی ر دیل نوسوجانه روزیگار
تراقوربان ، تی هوا کارا بدار
عمر امی شین یخه دونیا آفتاب
ذره ذره کرا بوستاندره آب
-----------------------------------------------------
برگردان فارسی
دنیا چون راهگذر است
دنیا چون راهگذر است و آدمی رهگذرش ،
هیچکس در این روزگار پاسخت نکرده است
هر کس که به دنیا آمد خانه اش را گذاشت و رفت
همانند پرستویی که لانه اش را گذاشته باشد
برای گوجه درختی چشمانش خیره بود
اما رفت و باغ را برای کوچه گذاشت .
دوسه روزی افتان و خیزان زندگی کرد
و آخرخاک شد و به همراه باد راهی شد .
رفت و نه نامی نه نشانی از خود گذاشت ،
رفت به جائی که عرب نی بیندازد
روزگار برای هیچکسی دل نسوزانده است
قربانت گردم هوای خودت را داشته باش
عمر مانند یخ است و دنیا آفتاب ،
یخی که ذره ذره در حال آب شدن است
مو پابرنده گیله مردم برار
من گیل مرد پا برهنه هستم
همیشه کاره سخت و سنگین کونم
دائم کار سخت و سنگین می کنم
اگرچی می سفره همش خالیه
گرچه سفره من ساده است
سفره شهریه مو رنگین کونم
سفره شهری را من رنگین می کنم
خوش دارم بهاره دوس دارمه می کاره
بهار را خوش دارم ، کارم را دوست دارم
هیچ جایه دونیا نمانه می سبزه توم بیجاره
هیچ جای دنیا مانند تو بیجار سبز من نیست
ریفق می شین ، می تیج و دازه و بیله
رفیق من ، داس تیز و بیل من است
می دوشه سر کلاکت زیبیله
روی دوشم چوب دستی و زنبیل است
مو گیله مرد ساده یم
من گیل مرد ساده هستم
کینه دینه می دیله
کینه در دل من نیست
خوش دارم بهاره دوس دارمه می کاره
بهار را خوش دارم ، کارم را دوست دارم
هیچ جایه دونیا نمانه می سبزه توم بیجاره
هیچ جای دنیا مانند تو بیجار سبز من نیست
موقعه کار ، عیبادت و می کاره ، با هم کونم
وقت کار ، عبادت و کارم را باهم انجام می دهم
بعد خودا روزیه مردومه فراهم کونم
بعد از خدا روزیه مردم را فراهم می کنم
کاره می شین خدمته مردومانه
کارم خدمت به مردم است ،
جا می شینی می سر بولند گیلانه
جایم گیلانه سر بلند است
شوکر خودایه کونمه تا کی مره نفس دره
شکر خدا را می کنم تا نفس در من است
هیچ کسه محتاج نبمه تا چولوره می دس دره
محتاج هیچکس نمی شوم تا بیل در دست دارم
خوش دارم بهاره دوس دارمه می کاره
بهار را خوش دارم ، کارم را دوست دارم
هیچ جایه دونیا نمانه می سبزه توم بیجاره
هیچ جای دنیا مانند تو بیجار سبز من نیست
او چیسه ..........؟
عی سر قالی او سر قالی ، وسط نیشته غلامعلی ؟ جواب : چراغ گردسوز او چیسه ..........؟ عی سر بسته ، او سر بسته ، اونه میان سرخ گل دسته ؟ جواب : هندوانه او چیسه ..........؟ ملك پسر سبز قبا ، سر به جیر پا بالا ؟ جواب : سیر او چیسه ..........؟ كوچه اتاقكه تنگ و تاریك ، وسط نیشته قد باریك ؟ جواب : زبان او چیسه ..........؟ نترسه ، پادشاه ورجه هم قور قور كنه ؟ جواب : قلیان او چیسه ..........؟ دیگ به دیگ دنبه به دیگ دیگ آب بنه دنبه مونه؟ جواب :كفش او چیسه ..........؟ آتش بینه واز واز كنه تی خاشه جونه دعا كنه؟ جواب : اسپند او چیسه ..........؟ روزا روز غروبكه سر بازار روز زنكه وگرد او را بین؟ جواب : نانوایی او چیسه ..........؟ نصف شب خروس خوان تی دماغ خوله فو دكون؟ جواب : خرناس او چیسه ..........؟ روز آقایه شب نوكر؟ جواب : لحاف و تشك
**تره ترکانم چیست؟
ضربه ی شدید روحی که یک گیلک قبل از دعوا به حریف وارد می کند. *** **خروسه خودکشی می کند میبرنش کالبدشکافی می بینن تو قلبش نوشته: "فقط زرد کولشکن" *** **تی دیل دریا می دیل خشک زمینه تی خنده تی نگاه چی دلنشینه **تی واسی من بزم دیل به دریا که او دریا میان مردن شیرینه **بلا میسر چیست؟ کلمه ایست که گیلکها بجای دوستت دارم از آن استفاده می کنند. پس تی بلا میسر. *** **عکس العمل گیلانی ها بعد از زمین خوردن فرزندشان: یاعلی...!یاعلی...! پس از اطمینان رفع خطر. تی لنگ بشکفه به حق علی،آواره ببی،جان بدی به حق ۵تن،کوری مگر. *** **می لبخند نیدین خلوت جا گریه کونم مردم حرف واسی می ظاهر خوب چاکونم **تی وفا ره بیمیرم ای که می آه ونفسی می دیل خبر ناری ننی چی سخته بی کسی
کاربردهای مختلف مردن در فرهنگ گیلکی :
بمیرم تره : دلم برات میسوزه ! میرم تره : عاشقتم ! بوشو بمیره : گم شو ! بمردی ؟ :چرا جوابمو نمیدی ؟! مردنی : استخوانی ! بمرده گاو : بیحال ! بمردم : خسته شدم ! من بمیرم ؟ : راست میگی ؟ 
رسم الخط گیلکی
چند وقتی از پیشنهاد من میگذرد مبنی بر اینکه چرا باید برای رسم الخط گیلکی از خطوط انگلیسی و یا روسی و از این قبیل برای زبان گیلکی استفاده کنیم. چرا برای هویت دهی به زبان خودمون دست به دامن خطوط غیر بومی بزنیم. چرا از خطوطی که زمانی در این دیار و کشور بوده استفاده نکنیم.
ما گیلک ها و تالش ها هزاران سال است که در کنار دیگر اقوام ایرانی زیست کرده ایم و در تمدن گذشته ی یاران نیز سهم داریم. درست است که در بسیاری از دوران تاریخ حکومت های بومی بر ایران حکمفرما بوده اند ولی همین حکومت های بومی جنگ و مخالفتی با حکام مرکزی کشور _ به جز در برخی دوران مثلا جنگ گشنسب شاه گیلان با اردشیربابکان ساسانی که گشسب شاه از متحدین دولت متاخر ساسانی یعنی اشکانی بوده_ و در گذشته های این سرزمین سهم داشته ایم:
1- مددرسانی گیلانی ها به کورش در فتح هگمتانهو در جنگ های بعدی
2- گیل : از سرداران خشایارشاه که کشتی های وی را از طوفان (احتملا در دریای اژه) نجات داد.
3- موتا و ...
ما در همین گذشته ی مشترکمان خطوطی هم داشته ایم که یکی از خطوط ،خط اوستایی، که به زعم بسیاری از محققین و باستان شناسان از کامل ترین و زیبا ترین خطوط جهان است. چرا چیزی را که در میان خودمان هست از دیگری طلب کنیم؟ چرا تا زمانی که آب در کوزه داریم گرد جهان بگردیم؟ چرا از داشته های خودمان سود نبریم ؟ چرا به داشته های خودمان ارج ننهیم؟
*از زمانی که من استفاده از خط اوستایی را در اینجا مطرح کردم مخالفت هایی و البته موافقت هایی صورت گرفت. برخی از این مخالفت ها بر این بود که چرا باستان گرایی؟ حال من میگویم چرا غرب گرایی؟ این باستان گرایی نیست بلکه خودیابی است. چرا که اگر خط فارسی برای تلفظ و آوانگاری و به طور کلی نگارش زبان گیلکی کفاف اصوات و آوا های زبانی را نمیدهد و ما نیز تمایلی به تکامل دهی آن برای نگارش زبا گیلکی نداشته باشیم چرا از خطوط بیگانه کمک بگیریم و آن خطوط را برای خودمان کامل کرده و بسازیم؟ اگر بنا بر این است که فارسی را کنار بنهیم و از تکامل آن نیز منصرف شویم پس چرا به خودمان نگاه کوچکی نیندازیم؟
*حال اگر کسانی با نام این خط مشکل دارند میتوانیم قرار دهیم گیل دبیره.
*مخالفت دیگر مبنی بر دشواری این رسم الخط است. در همین جا به شما میگویم که من این خط را در هیچ جا آموزش ندیده ام ، رشته دانشگاهی من نیز مرتبط با باستانشانسی و تاریخ نیست، بلکه این خط را خودم در دوران دبیرستان یاد گرفتم بدون کمک کسی و بدون معلم. از روی دیگر این خط به این دلیل برای شما دشوار می نماید چون از حروف از حروف آن هیچ در نمیابید و چشم شما به این خط عادت ندارد ولی چون خط فارسی را از اوان کودکی در مدارس یاد گرفته اید به گمان غلط فکر میکنید که آسان است. نه در واقع این طور نیست بلکه خط فارسی از خط انگلیسی و اوستایی سخت تر است چراکه در آن بسیاری از آوانگاری ها انجام نمی شود و این را ما نمیتوانیم نتیجه بگیریم بلکه کسی ( الزاما خارجی) میتواند نتیجه بگیرد که میخواد خط فارسی را یاد بگیرد. ما واژه های زیر را تنها در جمله میتوانیم
تشخیص دهیم که چیست:
- خرد : خُرد ، خِرَد ، خَرَد (می خرد)
- دین : دین ، دِین
و یا یک غیر ایرانی که میخواهد فارسی یاد بگیرد خورشید یا خواهر و ... را چگونه میخواند؟
پس از دید و نگاه خودمان که خط فارسی را از دوران کودکی آموخته ایم و خط انگلیسی را که از دوران راهنمایی فرا گرفته تصمیم نگیریم و نادانسته این خط را سخت و دشوار نخوانیم چرا که این خطعلاوه بر زیبایی و دست کم زیبا تر بودن از خطوط بیگانه بسیاری آسان است و هیچ قواعد نگارشی خاصی ندارد و حروف این خط بدون تغییر و چسبیدن در کنار هم قرار میگیرند.
* و اما سخنی دیگر مبنی بر اینکه آیا میتوان این خط را در اقشار جامعه نشر داد؟
نه نمیشود ! بلکه همان رسم الخط های پیشنهادی دیگر را هم نمیشود در میان اقشار گیلکی جامعه نشر داد! چرا که کسی گیلکی نمینویسد که به رسم الخط نیاز داشته باشد! کسی گیلکی را زبان نمی داند که برایش رسم الخط قائل شود! امروزه کمتر کسی حتی به زبان گیلکی شعر میسراید که بخواهد اشعارش را به رسم الخط خاصی بنگارد! ما زبانشناسی قوی ندارم رسم الخط میخواهیم چه کنیم؟ ما ادبیات قوی ندارم رسم الخط میخواهیم چه کنیم ؟ ما یه فرهنگ لغت جامعه برای زبانمان ندارم رسم الخط میخواهیم چه کنیم ؟ ما آموزش همگانی نداریم رسم الخط چه به کارمان می آید؟ بسیاری از جوان ما و نسل جدید ننگشان می آید گیلکی صحبت کنند رسم الخط می خواهد چه کار ؟ بسیاری از جوان ما گیلکی را به درستی بلد نیستند حال رسم الخط برای زبانی یاد بگیرند که از آن هیچ نمی دانند؟
***************************************
تا این مشکلات و هزاران مشکل دیگر را برطرف نموده ایم نمی توانیم رسم الخطی برا زبانمان معین کنیم. هدف من نیز از این پیشنهاد مقابله با نشر چنین فعالیت هایی مبنی بر استفاده از خطوط بیگانه برای نوشتن خط گیلکی بود و هست. نه نشر همگانی آن که خود می دانم که در حال حاضر زمینه و بستر برای انتخاب خط نگارشی برای گیلکی مهیا نیست.
پایان
دهیوپت ونداد شهریاران- 9/11/1393
دربیگ گوˇود
یکته جی گیلون(ورن) باستونی گوˇودون ، دربگون « darbeg» یا «Darbig» بوˇون. ایشونم کی آماردیون و کاسیون مورسون گیلون مئن زیندگی گودن و ایشون نیشتن جیگه دولفک کوه بو. خیلی گیلون مجون و واموج کسون گونن که دورفک یا دولفک هی نوم جی ( دربیگ) ویته بوو ایسه. ایتو کی درفک یا دلفک هو دربیگ یا دربگ ایسه. اگر ایتو بینیم پس دالفک خو معنی یه دس جی هدنه. چره کی دالفک و یا دلفک گیلکی مئن بنه لانه ی عقاب(باز، شاهین). هرچی ببی امه قصد ویراشین زیهˇین ندنیم. باستان شناسون جی خیلی شون بوتن کی دربگ شون نیشتن گاه هو درفک کو ایسه کی درفک و دربگ مئن هتما رابطه ای ایسه. چه هو لانه ی شاهنی و چه هرچی دیگر کی ببی.
خیلی شونم ای دربگ گوˇود دربیگ ارس امره یکی دونن. دربیگ یکت جی پارسیون قوم بو کی باستانشناسون ای دربگ و اوشون دربیگ امره یکته دونن.
*** اطلاعیه***
به زودی فرهنگ لغات آنلاین گیلکی ورن ساخته میشه. جهت همکاری میتونید از واژه های گیلکی رو که بلدین با ما به اشتراک بذارین تا به نام خودتون در فرهنگ لغات ورن بذاریم.
برای همکاری با ما میتوانید در انجمن ورن عضو شده و واژه های خود را به مشتراک بگذارید.
چنته جی گیلکی واجونی کی شعر قبلی مئن بوما و بوتم شاید خیلی شون اوشونه معنی نودونن هینه واسی اوشنه شیمه به ویجین بودم.( چندی از واژه هایی که در شعر قبل اومد و گفتم شاید معنی شون رو ندونید براتو گلچین کردم)
خوˇو « xow» : خواب
زمت «zamat»: دوران ، زمان
فترکسان«fatarkasân» : حمله کنان
ژیهار «ghîhâr»: فریاد بلند ، نعره
توˇره « töwre»: تبر
دارˇه « dârê»: نوعی داس بومی گیلان و شمال که از داس کوچک تر بوده و دندانه دار است(ریزتر از اره) مخصوص بریدن برنج و ...
ووˇشتن « vöwštan»: فرار کردن ، گریختن.
- این واژه در گیلکی شرقی به صورت ویرتن « vîyrtan»نیز به کار میرود. ور در زبان گیلکی غربی به صورت گورُختن«guröxtan » به کار میرود.
دکوشتن « dakuštan»: خفه کردن
دبیشتن « dabištan»: سوزانیدن
فوتوشتن« futuštan» : مکیدن
تال و تیلوس «tîlös» & «tâl»: نوعی گیاه پیچان که به دور درختان و ... می پیچد. کنایه از حاکم و رعیت.
کالنجار « kâlanjâr»: کارزار ، میدان جنگ.
ویرˇا « virä»: گم و ناپدید
آل « âl»: شاهین ، عقاب
ناˇره «nârê »: نعره
زبونی « zboney»: کنایه از زبان کوچک، زبانک.
دگرسن « dagarsan»: روی بر گرداندن.
کولاکت « kulâkat»: چماق ، چوب بزرگ.
کوف « kuf»: کوه
جهندم « jahandam»: جهنم
دپاختن « dapâxtan»: از رو رفتن، ضایع شدن.
ای شِه̌ ر خودم بوتم گرچی جای کار زیاد دنه شمه به شیمه بزرگی می ایشتباهات ببخشید
(این شعر رو خودم گفتم البته جای کار زیاد داره ولی شما به بزرگواری خودتون ببخشید)
شعر طنز گیلکی – داستان یک خواب
قالب : مثنوی، گویش : بیه پیش
علی رضاپور
مه یاد هنــــه یه روز که مو بختــــه بوم/هیتو کی می سره بالش سر بنه بـوم
هوتو بوشــــــــوم خوˇو مئن گوذشتــه/ می چوم و دیــــم ای زمت وگرســـــه
بدم برار جنـــــــگ مئــــن ایســـم مـــو/ بوتم خودا !چیسه ؟ کوره بومم مـــو!؟
یک نفره نیگا گودم فترکسان ژیهار گود/ یه نفرم زخمیونه اسبون سرسوارگـود
یک نفرم و شمشیـــــر و توˇره امــــره/ یک نفـــرم نیـــــــزه و دارˇه امــــــــره
زیــــــــــه درن و همدیـــــگر کوشتــرن/ یک عده یـــم جنگ مئـن وُوˇشتــــرن
بکـــوشتــن و دکـــــوشتـن و دبیشتـن/ همـــدیگره خـــــونِ همه فوتـــوشتن
خـــودا ای روزه نـــــری هیچ کــس بـه/ تال و تیلـــــوس مملـــــکت ایتـــو بــه
***********************
ای هاگیـــر واگیــــر مئـــنم مـی بختــه / دوزخ مئـــن اوتاق بیتــم سو تختـــه
مو کـــی ای جنـــگ هیـــچ بنـا ننـا بـوم / ولـی می پا کالنــجار مئـــن بنا بـوم
یک طرفه نیـــــــــگا گـــودم ســــــوارون / امــــه درن عین هـــو تونـــده وارون
مه جای کی به اشتباه بیته بون،ندونم؟/ولی می جون قصد بوده بون مو دونم
داد بُـدم فریــــاد بُــــدم در بــــــوشـــــوم/ می جونکه ویتـــــم و مــــو ویرˇا بوم
می عمر مئن ایتو هیـچ وخت نودُوˇسم/ روستم اسپ مو تونـــد تر بودُوˇسم
نفس نفــس زیه دره بوم ، جـــون بــِـدَم/ می دوته دسسته دوته پا قرض هدم
مـــــــی دسسونِ بزم دوته زونو ســـر/ بیاسم و نفس بیتم یکته توسه دار ور
*************************
یک نفرم دوخـــونده مو فــرس تو بر من/بوتم چیسه،چی بوبو؟کیسه دوشمن؟
بوته ایشون فترکسن امه مرز و دیـــاره/ بیه برار اینـــی که اِرˇه مردره تی یاره
به جون مو هچی گوتــــره بو دونســــم/ خواسم محل ننم کانجار مئن دربشم
می امره بوتمِی نه ری تی هم سرا بو/هرکی که بو گیلک بو تی پیله برارجابو
وگرســــم و نیـــــگا گودم خشنــــگ تر/لاسپاره ی و پاتوˇوه،نمتی کولا برسر
چار نفرم اینــــه دوره گـــــوده بـــــون/شمشیر و نیزه امره نامردی زیه دره بون
توره بومِی ژگره بــــزم ، بودوˇســم /یکته کولاکت ویتم و آل موسون پرر هیتم
می دس و پره هیتـــو پررا دم هـــوا / نــاˇره گــــودم ژیهــــار گـــودم اَی خودا
می زُبونـــِی می حلقهِ بیــرون بومـا/ دیو سپـــــید خـــــــو خوˇنه بیــرون بوما
او چـــــار نفر کی مه ایتو بـــده بون / خوشون مئن هیشــــکی ایتو نِـده بون
همدیـــــــگره گبون گبـــونی بوتــــن/ در بوشـــون و خوشـــون جـــــون ویتـن
بیسم و خنــــده بـــــودم و دگرســـم/ خواســـم بوگوم نتــــرس برار مو ایسم
خواسم بوگوم بدم کی هیشکی نیسا/ بدم برار او کـی اوشونه پیشــتر ایسا
هیتــو کی مو گرم ای ماجرا بـــــوم / می فیکر و ذیکر مئن چــــــرا چـــرا بوم
یکتــــــــه سوار بوما بزه می کلــــه / هوا بوشـــــو می کـــله کـــوف قولــــه
هوتــــو کی می کلــــه هوا مئــن بو / می جونــــــکم زیمین ســر وُولوُˇو بو
بوتــــم آخه کلـــه خراپ به تـــو چـی / خواسسی تی جون ویگیری در بشی
آخر ای که تی جنـــــــگ نوبو کلـه خر/ کولاکتِ ویتی بوشـــــوی جنــــگ سر
خوˇو جی مو بپرسم ســر حال بومـم/ بوتـــــم خودا تی نوکرم ! مو زنــــدم؟!
بوتم خـــودا جون ای چه بخته ننــگه؟/ جهندمم بخوام بوشوم مه بـــه تنـگه؟!
همه خوشونه خوˇو مئن گنج قارون اینن/پول مره ماشین ماکسیما و توندر هینن
مو خواه بوشـوم جنگ مئـــــن بمیـرم؟ / مردوم جـــون واسـی مو دمیـــــرم؟!
ایجــــــور که زیندگی نیه خودا بَمَردم / ای همـه سختـیِ امره پا جی بکتــم
هیتو کـی مو گوتره بــوم پوشت هـم / می بخت و طالــــه بد گـوتم دم به دم
بفهمســـــم چی گوتــــرم بداشتــم / یکته بنــــم می گوش جی بکاشتـــــم
بوتــــم خـــــودا غلــط بودم ، ببخشیـد / نفهمســم چی گوتــــرم ببخشیـــــد
خاکن می ســـر کی ای گبــــونهِ بزم/تی امره مو هیچ وخت ای جور گب نزم
می حال کی سر حال تر و سر حال بوما/ هیتـو استغفـــــرالله مـــی زبونهِ امـا
خجل بوبُم سورخه شوم جا جی ویریسم/ یکته پیلیسکیــن مه بیتم دبیشتــم
کوتاه بومــــــم قططـــه گودم دپــــاختــم / می زینـــــدگی کار و باره وگرسـم
خواستگاری
یه شو بشوم زن غــــازی برای مشتی قُلــــی مشته قلی چه کارا ؟ مهندسی بیکارا مشته قلی چی دانه ؟ الون هیچی ندانه آخر چر ندانه ؟ جواب بدا قلی پیر. هر چی داشتیم بفورتیم بیجارونه بفورتیم می باغونه بفورتیم زردگو بفورتیم خرج دانشگاه بودم قلی مهندس چودم قلی الون آماده خو اینه که داماده. اگر قلی ندانه آدم خوبی ایسه پیرکه خوبی دانه مارکه خوبی دانه خاخور خوبی دانه اخلاق خوبی دانه رفتار خوبی دانه بیرون هیچی نخونه. عروس پیر، گب بما اخلاق و رفتار که نشد زن غازی این که نشد دامادی این که نشد زندگی مهریه چندته دانه یه ته وگرسه بوته بگیر 1000 ته سکه دانی هدی ؟ نه نه ندانیم بگو 500 سکه دانی هدی ؟ نه نه ندانیم . عروس مارم گب بما مال و اموال ندانی مهریه که ندانی آپارتمون ندانی کار خوبی ندانی ماشینکه هم ندانی تو می بگو زن واسه چی تو خوانی لاکوی خوانی بکوشی کار امرا بدوشی امو لاکوی هندنیم و هندنیم مفت و مثل هندنیم قلی که پیر گب بما قلی اونه دوس دانه خیلی هم دوس دانه خدارو شاهد گینیم هر چی دانیم فورشنیم هر چی دانیم مهر کونیم یته پراید هینیم صبح تا غروب گاز دنیم گُلی که راضی کونیم . غم خوبه ویگینیم شادی باهم سهم کونیم هندنیموی هندنیم لاکوی امو هندنیم مفت و مثل هندنیم لاکوی بقض بترکس اینه پیری دپرکس خلاصه اون گب بما اونه چوشم اشک بما لاکوی بوته او بوبا اوی اجی الون هیچی نخوانم مهریه مونخوانم یکته اطاق مو خوانم یکته چراغ مو خوانم یه مثقالی خرت و پرت طلا ملا نخوانم فقط قلی مو خوانم پیر بوته تام بزن کی تا بوته گب بزن تی زبون گاز بگیر تی دهن اوبکش بشو آواره ببو لاکوی دل بشکسه چشم ارسو فوسسه چند شو وچند روز ببو قوت و غذا نخورده خو گب هیچکه نوته داییم خو گریه بوده غصا خو دیل پوروده بوده تا که یه روز ابری بو کوهونه می بیته بو دنیا اینه تارا بو بو همه جا اینه غمین بوبو رادکته روخولب نگاه بوده باغونه نگاه بوده دارونه گوش بدا بولبلونه نگاه بوده سنگونه نگاه بوده راهونه چشم انتظاری بوده قلی که ییدانوده نگاه بوده ماهبنه اوشونه دوخون بزا گریه و زاری بوده اوشونه اما گب بزا خودل حرف بزا ارسو اونه امون ندا ماهین عروسی کونن اَمِ موسون غم خونن شمونان غصه دانین شموم جدایی دانین شموم مهریه دانین شموم بزگتر دانین اینقد خو امرا بودته تا که اینه دیل بیته خودش فدا روخونه تا برسی به ،قلی شونه خونه قلی خونه جیرته بو اور نرسه بمورده گلی روخونه دمورده او نخورده بمورده لاکوکه مُرد بیتن عروس نبو گلاودن قلی بما قبر سر خاشا ببو خاک برسر قلی که بغض بیته بو اینه گلی بیته بو همه بوتن قلی بود این فتناکه هم از او بو یته بوته شکایت یته بوته کولاکت یته بوته او فدیم تا نکبت ببوری قلی نوم باید بمیری قلی بشو پوردسر شمر ندم دردسر نگاه بوده روخونه بدا گلی ،قولیکه دوخونه قلی پیران نکنده اوبکته بمورده قولیکه مُرد بیتن داماد نبو گُلی که ور گلاودن
باز به خانه مان برگرديم ،خانه ديروز وامروز و فرداي من
ام خونه ، ام خونه ، ايسه كنار روخونه
خانه من كنار رودخانه است .
هر وقت او زيادي هنه ديكنه ام ايونه
هر وقت سيل مي آيد آب وارد خانه ام مي شود
ام خونه ، ام خونه ، ايسه گالپوشي خونه
خانه ام با علف هاي مردابي پوشيده شده است.
ام خونه ، ام خونه ، دور تا دور ايوونه
دورتا دور خانه ام ايوان است .
اون پشت پلي فاكونه كلاج و كشكرك دانه او نه سر لونه
پشت خانه ام فضاي خالي دارد ، كلاغ و زاغ بر بالاي آن لانه دارند .
ام خونه ، ام خونه ، حاجا جي جير دانه لونه چوشنك جو سر دانه خونه
در خانه ام پرستو ها و گنجشك ها لانه دارند
ام خونه ، ام خونه ، جير دانه دود خونه ، جور تلار دور ينه
خانه ام داراي اتاقي است كه در آن آتش روشن مي كنم و يك اتاق هم در طبقه بالا دارد
ام خونه ، ام خونه ، سرجور خارك بزايم برنجه ، جير بنايم دوجه برنجه
در خانه من در حالي كه برنج ها را براي خشك شدن و دودي شدن از سقف آويزان كردم برنج را براي پختن خيس كردم
ام خونه ، ام خونه ، پيچه نيشته كناره ، كلو كونه ناره ، زاك دره گاره همه شير وانه
در خانه من گربه گوشه اي نشسته ، گوساله گوشه اي ديگر و بچه هم در گهواره ، همه شير مي خواهند
ام خونه ، ام خونه ، حياط دله كندوجه ، پشت پلي گو گاچه
در حياط خانه من انبار برنج است و پشت خانه من طويله گاوها
ام خونه ام خونه يطرف تورف دره سبزي باغه يطرف توت رچه ميون تيلماره
در يك طرف خانه من باغ سبزي است در طرف ديگر جايي براي پرورش ابريشم
ام خونه ، ام خونه ، دانه يته كرك لونه ، خروس اون ميون جميته خو كر كونه
در خانه من لانه مرغي است كه خروس در آن مرغ ها را دور هم جمع كرده است
ام خونه ، ام خونه ، حياط دله چاي باغه ، پشت و پلي بيجارگه
در حياط خانه من باغ چاي و پشت آن مزرعه برنج است
ام خونه ام خونه حيط هلي داره روخو لب لليك داره
در حياط خانه ام درختان گوجه سبز و كنار رودخانه درختان جنگلي است
ام خونه ، ام خونه ، همه خروس اويي ام ورسنن ، شال اويي ام خوسنن
در خانه ام همه با صداي خروس بيدار مي شوند و با صداي شغال مي خوابند
ام خونه ، ام خونه ، دار دره سر بسر هندونه ناي دو چو سر
خانه ما پر از درخت است و هندوانه بر بالاي ستون رديف چيده شده است .
ام خونه ، ام خونه ، يا طله اويي كونه يا زاك ونگ زئنه يا گو ناره كونه
در خانه ام يا خروس مي خواند يا بچه گريه مي كند يا كه صداي گاو مي آيد
ام خونه ، ام خونه ، تلارسر بنشتي ، باد اوا دئنه تي كشتي
در خانه من وقتي روي ايوان مي نشيني باد خوبي مي آيد .
ام خونه ، ام خونه ، نه غمي بو ، نه غصه ، نه قحطي بو ، نه سختي
در خانه من نه غمي بود ، نه غصه اي بود ، نه كم و كسري بود ، نه سختي آنچناني
ام خونه ام خونه همته روز كار نا بو بازار شون بار نا بو
خانه ما همه روز كار بود و هميشه محصولي براي بردن به بازار بود .
امـروز
ام خونه ، ام خونه ، گالين بنان بپيسن ، سرچون بنان بشكسن فا كون بنا فوسسه
سر پوش خانه ما پوسيده ، چوب هاي روي آن شكسته ، پشتش ريخته .
ام خونه ، ام خونه ، ببو ميلوم لونه
خانه ما شد خانه مارها
ام خونه ، ام خونه ، حاجاجي بشو شومار خونه ، چوشنك زاكون ببون ميلوم به دونه
پرستوها از خانه ما رفتند ، بچه گنجشك ها را مار خورد .
ام خونه ، ام خونه ، ننه صندوق دوز ببرده ، اون كركون شال بخورده
صندوق مادر بزرگ را دزد برد ،مرغ هايش را شغال خورد .
ام خونه ، ام خونه ، چايي باغ تيف بزا ، توت ولگ بيد بزا
باغ چايي ام پر از علف هاي هرز شد، برگ هاي ده ، گو با طويله بفورتهرخت توت از بين رفتند .
ام خونه ، ام خونه ، آغجون حسني تست زانه بدر خانه من پدرم براي رفتن به كلاس تست كنكور حسني گاو هايمان را با طويله فروخت .
ام خونه ، ام خونه ، حسني عالم ببو ، آدم نبو
حسني با سواد شد ولي آدم نشد .
ام خونه ، ام خونه ، حسني پژو هيتنبه بيجار كله بفروته ، دق بدا خو پير بكوشته
در خانه ما حسني براي خريدن ماشين پژو مزرعه پدر را فروخت و او را دق مرگ کرد فردا
بيه دست به دست هم بديم
بيا دست به دست هم دهيم
ام خونه ، دوباره سر بكونيم
دوباره خانه مان را بسازيم .
كله آتش بكونيم قابدون اودكونيم چاي دم بكونيم
آتش روشن كنيم كتري را آب كنيم چايي دم كنيم .
همه دخون بزنيم يك كمي همديگر امرا گب بزنيم
همه را صدا كنيم ، دور هم جمع شويم ، كمي درد دل كنيم .
ام گرك و دوچو سر هندونه خربزه دچينيم
دوباره خربزه و هندوانه را بالاي ستون هاي خانه مان بچينيم .
حاجي جيكه ايونسر لونه چا كونيم
براي پرستو ها لانه درست كنيم
چوشنك دونه فكونيم
براي گنجشك ها دانه بريزيم .
شال تله دوزنيم ،گبر با تير نزنيم
تله شغال را جمع كنيم ، پرنده ها را با تير نزنيم .
تفنگ بشكنيم ،دوم فيچينيم
تفنگ ها را بشكنيم ، دام ها را جمع كنيم .
بس واچينيم آشغال روخونه دنكونيم
سد هاي داخل رودخانه را جمع كنيم ، آشغال را را در رودخانه نريزيم .
اشبول بوده ماهي نگيريم
ماهي كه مي خواهد تخم ريزي كند را صيد نكنيم .
كرك لونه برا بگيريم
براي مرغ ها لانه درست كنيم .
ام گوون گاچه چاكونيم
براي گاو هايمان طويله درست كنيم .
برنج هنده كندوج دكونيم
برنج ها را با ساقه انبار كنيم .
بيم يكديگر بال بگيريم
بيايم دست يكديگر را بگيريم
دخون واخون بكونيم
يكديگر را صدا كنيم .
همه گرداگيريم تشت سر بزنيم
همه را دور هم جمع كنيم و روي تشت بزنيم .
بخونيم شادي بكونيم
بخوانيم و شادي كنيم
موجوما نون خولفه آغوز دچينيم
در ميان سيني نان محلي و گردو بچينيم .
همه دخون بزنيم تارف بكونيم
همه را صدا كنيم و به همه تعارف كنيم .
زاكون جيب نخود دكونيم اوشونه سر گول نزنيم اوشون پا بون گول فوكونيم
در جيب بچه ها نخود و كشمش بريزيم ، آنان را گول نزنيم بلكه زير پايشان گل بريزيم .
غم و غصه پهلوونون مسون ويجه گيريم گل بزنيم
غم و غصه را مثل پهلوان ها بلند كنيم و به زمين بزنيم .
نامهربوني واش موسون بكنيم كول بزنيم
نامهرباني را مثل علف هرز بكنيم و يك طرف بيندازيم .
برم شادي دو دستي ببوريم بكته آدمون كش دكونيم
جايزه را به بازنده ها بدهيم
ام خونه دور ديما خوب بگيريم اون ديوار پيپ بزنيم
دور و بر خانه مان را خوب بگيريم و آن را تميز نگه داريم .
يكديگر چوشم آرسو پكا كونيم همديگر ديم اوبزنيم
اشك هاي يكديگر را پاك كنيم و با آب صورت يكديگر را بشوييم .
(( هنده وگرديم به ام خونه ، ام خونه ))
(( بازم برگرديم به خانه خودمان ))
نگيرم يكديگر اندي بهونه
براي يكديگر بهانه نگيريم .
معلوم نيه امروز فرده بمونه
معلوم نيست امروز براي فردا باشد .
برخی ازلغات گیلکی با برگردان فارسی
اَبچین پلاستیک
اَتَر طنابی که برای خشک کردن لباس می زنند
اَجون پدر بزرگ پدری
اَدَش برادر بزرگ
اَربکَ یک نوع گلابی کوچک مخصوص گیلان
اَربه یک نوع میوه ریزجنگلی که با آن شیره درست می کنند(خرمالوی جنگلی)
اَربه دوُشُو شیره ای که با اربه درست می کنند
اَستُن کفگیر
اَشپُول خاویار-تخم ماهی-به ماهیچه دست و پا هم می گویند
اَغوجون بابا
اَغوز گردو
اَنبَس پرپشت-جفت جفت
اُوسی هَوُ-همسر شوهر
اَواجی خواهر بزرگ
اُوخوری لیوان
اُورا آنجا
اُوکَت ....................
اُولاکو لاک پشت
ایرا اینجا
ایوَ ته این ورتر
ایستکون استکان
آلوخ نام پرنده ای
بال دست
بَ به پدربزرگ مادری
بَنَش بشین
بَبیشته سرخ شد
بَپوته پخت
بَپیسه پوسیده شده
بتَرکسه ترک برداشتن
برَ برادر
بَرَم دار درختی کوچک که عروس گیلانی هنگام رفتن به
خانه شوهر با جهیزیه خود با خود می برد.
بوُماسه ورم کرد
بمُرده مُرد
پَچ آدم قد کوتاه- پارچ
پَرکنه می لرزه
پسَ بوما برگشت
پَلا بونه ته دیگ
پلُوته بزرگ
پَلَپوچ کسی که می توانند پلو بپزد
پی تار مورچه
پیچه گربه
پیچِه شال گربه وحشی
پیچهَ کوته بچه گربه
پیلَ غَ پدربزرگ پدری
پیل مَر مادربزرگ پدری
پیلام گیاهی خودروکه در اکثر مناطق گیلان می روید و بوی
خیلی تندی دارد
تَت به آدم ساده می گویند. تَت موندَنه یعنی ساده است چیزی سرش نمی شه
تَرسنه می ترسه
تَلار ایوان خانه
تَلار پَله راه پله چوبی که برای رفتن به طبقه دوم خانه به
کار برده می شد
تَل تلخ
تَله خروس
تُورش اَنار نوعی انار ترش جنگلی که در گیلان می روید و
از آن رب انار درست می کنند
تُورف ترب
تُوکاله نوک هرچیز
تی تی شکوفه
تی رینگ زبونِی یک نوع سبزی خودرو است برگش شبیه
اسفناج اما کوچکتر
جَلف عمیق
جُر بالا
جول گونه
جیر پایین
چاشوُ چادرشب
چَپَر دیواری که با چوب دور باغ را محصور میکنند
چَشپَره دورادور سایبان خانه را می گویند
چَل ایسه زمین گِلی هست
چوچار مارمولک
چوچای پستان
چوچاکی پستانک
چوچاق یک نوع سبزی معطر که در شمال می روید
خاکشون چوبی هایی محکمی که برای تلمبار استفاده می کنند
خاطر خواه خواستن- معشوقه
خُج نوعی گلابی که در گیلان می روید
خَخُ خواهر
خَلجون خاله (خاله جون)
خَلجین پسَر پسر خاله
خَلجین تَر دختر خاله
خُلی آلوچه
خُودَره خوابش می یاد
خُوسن سُرفه
خُوندَش پژواک
دار درخت
دای پسَر پسردایی
دای دتَر دختردایی
دَچکسه گیرکرده
دَخسه خیس خورده
دُخوس بازی قائم موشک بازی
دَره یک نوع داس کوچک که برای بریدن
برنج از آن استفاده می کنند
دَلار نمک سبز-با سبزی های معطر و نمک درست میکنند با سالاد و خیار و یا با پرتغال ترش خورده می شود.
دَموُرده غرق شد
دَمَرده یک وسیله چوبی بزرگ به شکل T که برای
مسطح کردن زمین شالیزار هنگام نشاء از آن استفاده می کنند
دوخالَنگ چوب بلندی که ابتدای آن هفتی شکل است
برای آب برداشتن از چاه یا چیدن میوه از روی درخت استفاده می شود.
دوخُنسه صداکرد
دوُماسه گیرکرد-دیرکرد
دیم صورت
دیل دَبوسته عاشق شده
راب حلزون
رَابشکن یک نوع پرنده
رَخشهِ ای جاده
ری کَ پسر
ریگ ماسه بادی-شن ساحل
زَربانوکَی .........................
زَلیک به چیز ریز و غیر قابل استفاده می گویند مثلا تَهِ خیار یا
وقتی گوجه سبز ریز است می گویند زَلیکَه
زَک بچه
زیفلام بادکنک
ژَگلَه-ژیویر فریاد
سُرخ جول لپ گلی (کسی که دارای لپهای قرمز است)
سَل مرداب
سَل تی تی نیلوفر مرداب
سوبول شپش
سُوکُنه روشن است
سونجاق سنجاق
سَرمو مو-موی سر
سوپایه سه پایه
سولاخه سوراخ
سیفتال زنبور
سیفید سفید
شُوب رار برادرشوهر
شُوبرار زَن زن برادر شوهر- جاری
شُوپِر پدرشوهر
شُوخَخُو خواهر شوهر
شوکُور نیم دانه برنج
شُوکُم پیس شکمو-کسی که هر چه میبیند می خواهد
شُوکول سنجاب
شُوکُمِیته حامله شده
شُومَر مادرشوهر
عَم پسر پسرعمو
عَم خَنم عمه(عمه خانم)
عَم دتَر دخترعمو
عَمِه پسَر پسرعمه
عَمِه تَر دخترعمه
فتَرکسه حمله ور شدن
فَک لانه
قَبدون پارچ مسی که در قدیم در گیلان استفاده می شد
کاس(کَ س) سبز یا آبی کاس چوم یعنی چشم آبی
کَتره کفگیر
کَتَک مرغ جوان
کَتَل چارپایه
کَتیر چانه-فک
کَتیر بُودَه بغض کرده
کَرک مرغ
کَرک پَیین پهن مرغ
کَرک لونه لانه مرغ
کَل کچل – نر
کُل موج
کلَج کلاغ
کَله اجاق قدیمی را می گفتند
کَله بَنی یعنی غذا را روی اجاق بگذار
کَلِه خاک خاکستر چوبی که در اجاق بر جای می ماند(در قدیم از خاکستر برای تمیز کردن
ظروف و شستن لباس استفاده می کردنند)
کُلو گوساله
کُلوشکُون مرغ مادر
کُوروم نوعی مار
کُوشتای کوچک
کُولکافیس پرنده چرخ ریسک
کُول شانه- سواری- کند –بلندی تپه مانند
(این لغت چند معنی دارد باید به موضوع جمله نگاه شود)مثال:
بیا بشیم کول سَر بیا برویم بر روی بلندی
کارد کوله کارد کُند است
بیا ت َ کُولِ گیرم بیا تو را بر پشت خود سوار کنم کولی بدم
کومار از خانواده زالزالکها است یک نوع میوه جنگلی کوچک به اندازه نخود سیاه رنگ
کُونوُس ازگیل
کین سوکونِی کرم شب تاب
گالَش نام قومی در گیلان
گالَش یک نوع کفش لاستیکی
گالیجار محل روئیدن گالی(یک نوع گیاه با برگهای علفی بلند که در زمینهای مردابی
میروید برای بافتن حصیر استفاده می شود.)
گَرزنه گزنه
گلَف کم پشت-بافاصله
گُو گاو
گُول کُنه جوشیدن-جوش کنه
گیجیک ریش ریش(ریشه فرش ریشه روسری)
لابدوم تارعنکبوت
لاپوشان پنهان کردن - استتار
لاسو خمیر
لافَند طناب
لاکو دختر
لالابو ساکت باش-لال شو
لَگ پا
لَلیگ دار نام درخت اقاقیای جنگلی که تیغهای فراوانی دارد
لیلَنگوله آفتابه
مَر مادر
مَرغونه تخم مرغ
مَلجه گنجشک
مُو من
می جیک مژه
میلوُم مار
نَ نه مادربزرگ مادر
نوغون کرم ابریشم
نُوم فَکت یک نوع فحش یعنی از نام و اعتبارت بیفتی
واجور دَنه بس است خیر و برکت دارد
واشَک نام پرنده ای
وَخسه نم گرفته
وَخوب آگاه
وَدیه وادی- مزار
وَر گیج
وَرزه گاو نر
وُشُوم نام پرنده ای
وَروَره گشاد
وَگَرسه برگشت
وَلگ برگ
وَلیشته لیس زد
وَمُوج بگرد
ووُردو گرز-قوی آتش زنه(یکی از گیاهان مرداب)
وی ریس برخیز
ویریس طنابی که کشاورزان با کاه درست می کنند.
ویلیسکین نیشکون
وییای حشرات ریزی که تابستان دور چراغ می گردند
هَچی الکی
هَلُوچین تاب
هَلی آلوچه
هَندِه بازم- دوباره
هیسکالِی یه زره
هیشتَک نام حشره ای-کنه
هیمه هیزم
هیندونه هندوانه
هیواردِه اُ- الان دیگه
یسکالیه یه زره
تی نازه قوربُن ( قربون ِ اون نازت بروم )
لاکو جُن- تی- دَهَنه بازه قوربُن
چقد ناز دئنی تو تی نازه قوربُن
تی ماره پوشت ایسای مِه خنده کُنی
شئالئی تَه نوخوره تی گازه قوربُن
برگردان پارسی
دختر جان من قربون آن دهن باز تو بروم
تو چقدر ناز داری الهی قربون آن نازت بروم
پُشت مادر پناه گرفتی و برایم خنده می کنی
شغالک تو را نخورد من قربون آن دندانها هایت بروم
===================
گیله لاکو ( دختر گیل یا گیلک )
گیلم مو، گیله مَردم، گیله لاکو
یه سینه درد ِ دردم گیله لاکو
زومُنه مَه دورُده از تو لاکو
خودت دُنی تی مَردم گیله لاکو
ترجمه ی پارسی
من گیلانی هستم، گیله مرد، دختر گیلانی
و سینه ام از دوریت پر از درد ِ درد است دختر گیلانی
زمانه هرچند مرا از دور کرده است، دختر جان
خودت می دانی که من همسر جاودانی تو هستم دختر گیلانی
===================
می دیل زِهنه پر ( دلم پرپر می زند )
هیتو جمعه هنه می دیل زِهنه پر
به هر کوی وُ به هر سویی زِهنه سر
خدایا کی بونه می پر بیئی در
پره گیرم بَشوم می دلبره ور
ترجمه ی پارسی
همینکه روز جمعه می آید، دل من پرپر می زند
و در این پرپر زدن، به هر کوی وُ هر سویی سر می زند
و ملتمسانه در این غربت فریاد می زند که خدایا که می شود، پر ِ پروازم در بیاید
و بتوانم پرواز کنم و بروم پیش دلبرم که مرا سالها منتظر است
(قسمت سوُیُم)
بیشتاویم جه او طرف –
از شیطان!
دانیدی شیطان کیه ؟
اونی کی خابه میان
شومه را ، گول زنه کی ،
دیمیزید!!
آدمه علما بره
دینه ایمانا اگر قایم نبه-
فاگیره.
کچلکا بیده او وارشی روز،
جه سره تان ، تا پا چونگول-
خوشکه پیشک.
تورا بو –
قاقا زه.
خو دوشاب خوری انگوشتا-
گازا گیفت!
عجبا ،
من شیطان رجیم،
می همه فنده و فوصول امرا،
اسبه شور بارانه جیر-
چورندا بوم.
ا کله پاشینه بخاب،
چوتویی هیسته نی چیشت؟
وارشه جا –
ساق جیویشت؟
شومه ره گفتنه ره،
خو دیلا پیلا کوده،
کچلکا پیشاشو!
آ کچل ؛ سلام علیک!
تی دوماغ چاق برار؟
چی کونی ، چی کار دری؟
کچله کی شیطان ، خانه یه –
پاستان دوبو،
دپرک بوخورد:
السلام
آ شیطان!
مردومه گوم را بوکون،
خلق چوشما خاک دوکون،
چیسه ا اول صوب،
سبزه بوستی می جولوب؟
- والله راستشا بگم،
دینی من ،
شرشره وارشه جیر –
چورندا بوم.
تو چره نم نیده یی؟
دِ شتگِم نه دار داره-
نه سر پنا!
کچله –
ئیپچه خو صافه سرا خارش بدا،
لبه جیر خنده بوکود.
زیمینا فیلی فوکود!
- زرنگی ؟!
به به استانی خوایی-
می لما یاد بیگیری؟
بوشو ول ماطلی!
زاکان جان ،
شومه گوش کی به منه؟!
شیطانه بیجه بلا .
زرنگ و سر به هوا.
جه ا گب
ئی بالا بجسته ، شله مرده رند.
- یعنی ا فندا مرا یاد دانه ره ،
ئیچی خوایی از می جا؟!
آ کچل –
خورم پسر.
کاری و پیله جیگر
شیطانه کوچی برار
بوگفته خنده مرا:
تو ، تی لم و کلکا –
یاد بدن همه مرا:
چوتی ، مردوما بیچارا کونی؟
سرانا کولا نیهی؟
چومانا خاک دوکونی؟
زنˇ مردا تاوه دی کس کسه جان
مار و زاک میان –
واکاری؟
جنگا شواله دیهی-
ساقه سالم دواری؟
شیطانم چاره نیده.
لحابا سوبوله ره ،
قیصریا ، دسهدسماله واسی
آتشا زه.
خو همه فنده و فوصولا یاد بدا –
کچلکا.
کچلم ، نه بنا نه اوساده.
درازه دانˇ مرا،
خو لیباس خوشکی لما،
باموخته شیطانکا.
یعنی کی ،
ینی کی پیله شیطانه سرا –
کولا بنا.
هسا همتان بیگیم
سنگه سوفال اوشانه سر
خاکه کربلا-
امه سر .
اوشان بوخورید سنگه سوفال
امه بوخوریم –
نقله نبات.
(تومنه بو : پایان)
کچلک و شیطان-محمد بشرا
(قسمت دویم)
ئی روزا ،
کچله پیره مار.
بوگفته : جان زای !
تی گوذر اگر دکفته بازار سر
ئیتا دو مرغی گمج –
می ره فاگیر!
اخر میهمان داریمی!
خایم فردا ناهاره ،
سیره قلیه چاکونم-
گمج نارم.
کچله دس بنا خو چوشم سر:
ای به چشم.
وازاکود صارا میان.
مرغانه دانه فوکود.
شلختانا ، بلته جا بیرونا کود.
ورزا کولا آب بدا.
سیبیلانا تاب بدا.
تازه نیم تنه یو شلوار وازِه.
خو قرا قاشق بزِه.
خو کمر شال دوست
چوموش پاتاوه بوکود
پاشینا جورا کشه-
علی مدد.
خانه جا به راه دکفت.
*
بهر بو ، صافه هوا
حاج حجینه سر صدا.
بولبول چاب چاب زنی –
جه هر طرف.
دارانا گول وا جبو
جاده یا افتاو دوبو
کچله –
خو سرا-
دساسِه-
اگر تنگر بواره ؟!
ترسه امرا واگردست.
تالشی کولا بنا-
خو دیلا قرار بدا.
تی سرا در ناورم جانه زای.
کچله گمج بازار بیهه.
شیب زئنا واگردست.
هتو کی فارسه دشتگی یا بی درخت ، سایبان
تی چومان
بده روزا نی دینه
ئی دفا باد بزه –
ابر باورد.
گورخانه وارش بوگود.
کله سر –
خارش بوکود.
بیده الان عینه آب دکفته موش-
چورندا بِه.
چی بوکود ؟
خو لیباسانا بکند،
همه یا گمج دنا
گمجا فوگوردانه
اونه سر بوچوک بینیشت
وختی ابران دوراست
آسمان خو اخمه توشکه یا واکود-
کچله دوارده خو رختانه وازه
چوموشه بندا دوست
رو به خانه ، واگردست.
****
(برخ دویم تومنا بو؛ پایان قسمت دوم)
هله ایدامه دنه ، امه امره بیسین......
منظومه ی کچلک و شیطان
بازنویسی داستان محلی در اوزان نیمایی- محمد بشرا
زبان : گیلکی - گویش : بیه پس
(قسمت اول)
جه قدیم گفتیدی کی
کچلان زرنگیدی
شانس داریدی
شیطان سرم کولا نان-
تانیدی
نقلی بو-
نقلی نوبو
من کی گم تو- ده نوگو
تا مرا به یا ایه
نانم کو شهر دورون
سر ، هچین خاشه کویی-
جه بی مویی.
خودشام جه ویشتای –
ناشتی هرگز سرایی.
کچلک کی دانی کیه؟
هونی کی : سر انی شین
وختی کی وارش کونه؛ خارش کونه!
آفتاب کونه ؛ تاب تاب کونه!
اخر او وختانه ره
پور زمات دنˇواره.
امه دوره مانستان،
ننا بو تمیزگی.
کچلی ناخوشی شیلان کشه یی.
سرانا زوفته مرا-
تا گوشه کون ،
طاسا کودی-
خاشه کویی چاگودی!!
هنه واستی همه جا ،
چی فراوان بو کچل.
از خجالت همه تان –
کولا به سر.
بله ، امه کچله ،
کوچیکی ، بی کاره بار،
کوچانه سر رادواره
اَ چوچه سرا سوار
هین کودی ، غمچین زه یی-
اما انه پیره مار،
خسته از خو روزگار.
کار گودی می در تی در
کی نبه مردومه ور
سر بی جیر
و- اتویی کچلکه شکما-
سرا کودی.
بله ، تی گفتنه ره
روز بوشو ، شب بامو
هفته هفته
ما بامو
ما ، بوشو سالانه پس.
اَ- سال ، او سالانه بوخورده کس به کس
کچله پیلا بوبو
ئیدانه جوان بوبو
پالوان-
کوشتی کون!
اگر درس نخانده بو ،
مولا خانه نوشوبو،
اما خیلی بو زرنگ
چی بگم ؛ آتشه ور
شوره چوشمان همه کور
پیره مارا بینشانه به خانه
خودشم،
ئیتا دس شیر و
ئیتا دس شمشیر
بوشو کاره بارا پس.
صوبه زود.
اسینا جورا کش،
جه خو ئی چشمه اوتاق،
وازاکود ، صارایی تان.
داز ، اَ دس-
گرواز او دس
بزه جه خانه به در
بوشو خو کارانه پس.
مردومه باغ و بیجار و خانه ور.
توˇر بزه –
داره بزه.
باغانه گرواز بزه.
هتو جان کنش بوکود
ای طرف پرچین بزه
اوی طرف رمش چاکود.
چه دانم،
هر تا کار کی داشتیدی،
انه اونه ره واکود.
شب باورده ، خسته جان ،
پیره مار واستی ، نان ...
****
(پایان قسمت اول)
ایدامه دنه ، ایدامه ی داستان امرم بیسن...(به زودی )
رو به طیران کی خوسم گیلانِ خواباَ دینمه
فوچینم می چوما او کوگا عذاباَ دینمه
می زنای بخواب اَیه مراگه اَ غریبه جا
کله پیش آخرئی روز تی مرگه خواباَ دینمه
اَمی همساده چاکود عمارتِ سه مرتبه
مردمِ خانه ولی من تی قوراباَ دینمه
تی کولا پَشم ناره خنده دآره تی مشتگی
کرتاکرت هچین تی او کفشِ بخواباَ دینمه
دانمه مورام بزه سگه سرم نی وان بینه
هچینی سنگان سر تی چاقو ساباَ دینمه
بشویی کاغذ فاگیفتی نکودی بارواکونی
تا بگم بازار منم تی چله چاباَ دینمه
اوناگم آخر زنای خوابم مرا دس نکشی؟
می ماده بهم خوره تو لا کیتابا دینمه
ترسمه صفیانی بم اَجورکی شب خواب میان
تی مانستان آدم کلّه خراباَ دینمه
همه خو مردِ مرا گول گیدی گول ئیشتاویدی
من تی او نمکیار بساب بساباَ دینمه
نیشته یی می قبر سر کراَ میره آرده یاری
مورده شور خانه تی او دس آسیاباَ دینمه
می دیلاَ غورصه کونه هچین ئی تا سمان پلان
وختی کی سولاخ سولاخ می پاجوراباَ دینمه
درازه روزاَ دری صحرا مرا محل ننی
ج تووبیشتر می کنار تی عکسه قاباَ دینمه
ئی تا روز خانه تکانی ئی تاروز تی گوشورا
ذله یم بسکی همش تی توندِ تاباَ دینمه
می چوقا چلکه چلانه دودٍکه بویا دهه
تی گولاب شیشه ولی مکّه گولاباَ دینمه
من کرا سیلی مرا می دیمه کا سُرخادرم
در عوض بجوش بآموک تی زرده آباَ دینمه
روزی صدبار نیشینم عیزرائیلهِ نامه فادم
فان درم رایا اَکه اونه جواباَ دینمه
گرمه خوابم .... دو خوانه مرا مسافرخانه چی
ویریزم چفه عرق می رختخواباَ دینمه
دمبدم شیطاناَ لانت کونمه خودایا گم
اَکه پس می نازنین احمدگوراباَ دینمه؟
من کی ماشین نارمه موتورچینَه وراگیرم
فورانید گشتِ جاده شکار گوراباَ دینمه
ج هورام واگردمه شم فتاحی ورجا کَلَرم
گمجِ من رفِ جور اربا دوشاباََ دینمه
فردایی بپائیسم پا کُرسی جور تلارِه سر
دسه دسه بچرا دشتگی گاباَ دینمه
بارِجیر چارودارِ پیش کره مهتاب بشوپس
ماسوله قاطرانِ دهن اَلاباَ دینمه
گردانم می فانوساَ شب قلاکولِ صحرایی
اونه کاهو باغ من کاپیش و راباَ دینمه
رقایب روزهِ ره شم چارباغ قبرستانی پوشت
نان و حلوا تُخس کونم اونه صواباَ دینمه
من کی باور نکونم عومر اگه بفا بداشت
فومنِ آغوزکله آشِخ توراباَ دینمه
وختی شید هوا خوشیِ شهرِبجار حصیرشورا
ماسی و مارُخ و مُمتاز و رُباباَ دینمه
دمبتو ابرِ مانستان می دیلاَ گریه دره
دمبدم می پاجیری روبار آباَ دینمه
یانی به ... زاکی هوا دبه می کلّه ئی تا روز؟
فومنِ سه شنبانه آلبالو آباَ دینمه؟
یانی به ... کتل بنم خورشیدی قاوه خانه پیش؟
شیخالی تاوستانِ ورفه دوشاباَ دینمه؟
پاگوشا سونت کونی هفت شب و گازه فورشان
آخ ئی واردِه دیهاتِ عروسی داباَ دینمه؟
ئی شکم تا بخورم اَساَ تراَ نواستنه
فومنِ حلوا کوچیل می دیله باباَ دینمه؟
طیرانِ خوشکله ناناَ چیلیک زنم درجک پوشت
خیابان کلوخ کلوخ دود کباباَ دینمه
شیونی من کی شبان شکر خودا گوشنه خوسم
پس چی واستی گیلانِ اَچه مَچی خواباَ دینمه؟
خواب آشفته
رو به تهران که می خوابم خواب گیلان را می بینم
چشمم را می بندم و گرفتاری آن سامان را می بینم
همسرم را در شهر غربت خواب می بینم که بمن می گوید
آخر روزی خواب مرگت را کنار آتش خواهم دید
او می گوید همسایه ما آپارتمان سه طبقه ساخته
در عوض در خانه ی مردم من شاهد دروغ تو هستم
می گوید کلاهت پشم ندارد و مشتگی ات خنده دار است
تنها صدای سُرخوردن کفشِ بخوابت را می بینم
او می گوید میدانم چاقوی زنگاربسته ات سرِ سگ را هم نخواهد بُرید
تنها سائیدنش را روی سنگها می بینم
او می گوید رفتی و درس خواندی و نگفتی چیز بفروشی
تا من هم شاهد چاپیدنت در بازار باشم
به او می گویم آخر ای زن در خواب هم مرا راحت نمیگذاری؟
دلم بهم می خورد وقتی تو لا کتاب را می بینم
می ترسم دیوانه شوم اینطور که شب در خوابم
مثل تو آدم کلّه خراب را می بینم
همه با شوهر خود گل می گویند و گُل می شنوند
من فقط سائیدن (گردوی) ترا می بینم (برای فسنجان)
نشسته ای و برای سر قبرم برنج آرد می کنی
در خانه ی مرده شوی آسیاب دستی ترا می بینم
دلم از غصه مثل آبکشی می شود
وقتی که جوراب پای خود را سوراخ سوراخ می بینم
در طول روز در حیاط خانه ای و بمن نگاهی نداری
بیشتر از تو در کنارم قاب عکست را می بینم
یک روز خانه تکانی داری و یک روز شستن کثافت
خسته ام از بسکه تلاش ترا می بینم
لباس پشمی روستائی من چرکین است و بوی دود می دهد
امّا در گلاب پاش تو گلاب مکّه را می بینم
من با سیلی صورتم را سرخ نگاه می دارم
امّا در عوض تو صفرایت بجوش می آید
روزی صدبار می نشینم و برای عزرائیل نامه می نویسم
چشم انتظارم چه وقت جوابش بدستم می رسد
در خواب گرم هستم که مسافرخانه چی صدایم می کند
بر می خیزم رختخوابم غرق در عرق است
هردم به شیطان لعنت می فرستم و به خود می گویم
پس چه وقت احمدگوراب آبادی نازنینم را خواهم دید؟
من که ماشین ندارم روی برترک موتورچی ها سوار می شوم
آنها میرانند در جاده ی گشت آبادی شکارگوراب را می بینم
از همان راه برمی گردم ودر آبادی کلرم بمنزل دوستم فتاحی می روم
و در داخل ظرف گِلی او روی طاقچه اربادوشاب (شیره میوه جنگلی) را می بینم
فرداهم در هال چوبی خانه برصندلی چوبی می ایستم
و چرا کردن گاوهای دشت را تماشا می کنم
در شبهای مهتابی جلوتر از چارودار ...
بخار نفس قاطران ماسوله را نگاه می کنم
فانوسم را در شب صحرای آبادی قلعه گُل می گردانم
تا در باغ کاهو حلزون و آب دزدک را ببینم
در روزی که برای مردگان خیرات خواهند داد به قبرستان چهارباغ (واقع در فومن) خواهم رفت
و نان و حلوا قسمت خواهم کرد تا صوابی دیده باشم
من که باور نمی کنم اگر عمر وفائی داشت به
آبادی (آغورکله ی) فومن نزد آقاشیخ ترا خواهم رفت
در روزهای آفتابی وقتی برای شُستن حصیر به شهرِبجار محله ی فومن میروند
من معصومه ماهرخ و ممتاز و رباب را خواهم دید
دلم چونان ابرگرفته هوای گریه دارد
و هر دم زیرپایم رودخانه ایست
یعنی می شود هوای کودکی روزی بسرم بزند
و من در سه شنبه بازار فومن آب آلبالو ببینم؟
آیا می شود در قهوه خانه خورشیدی بر صندلی
بر صندلی کوچک چوبی تابستان برف و دوشابِ(معجون برف و شیره میوه جنگلی) شیخ علی را میل کنم؟
بی آنکه اکنون طمع کرده باشی ... یک شکم سیر
از حلوای کُنجدی فومن که باب دل من است بخورم؟
مراسمی چون دعوت از عروس و داماد و شب هفت بچه و مراسم بیرون آمدن دندان بچه و ختنه
آه می شود دوباره آداب عروسی روستائیان را ببینم ...؟
در پشت پنجره نان خشک تهران را سق میزنم (می خورم)
در حالیکه نظاره گر انبوه دودکباب در خیابانم
شیون من که شکرخدا شبها گرسنه می خوابم
پس چگونه است که (در تهران) خواب آشفته ی گیلان را می بینم؟
متن شعر میرزا کوچیک خان از مرحوم فریدون پوررضا
آهای بوسوخته دیلان (آهای دلسوختگان)
آهای ناجه به دیلان (آهای آرزو به دل ها)
خدا پرستان!
داره به دستان! (کشاورزان داس به دست)
جوانان! پیران! گیلانه شیران!
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان (فدای جان شما)
میرزا کوچی خان
سورخه جنگل جه خونا آتش (جنگل سرخ رنگ شد از خون و آتش)
باره به دشتان، گولوله وارش (به دشت ها، باران گلوله می بارد)
اگه ایتا مرده، هیزارتا نامرده (اگر یک مرد باشد، دربرابرش هزار نامرد است)
جنگله دیل پوره شیمی صدا توره (دل جنگل هم برای طنین صدای شما تنگ است)
ویریزید دونیا بکنید، دیل به دریا بزنید (برخیزید، دل از دنیا بکنید و دل به دریا بزنید)
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان (فدای جان شما)
میرزا کوچی خان
می تن پوره زخمه، می دیل پوره درده (تن من پر از زخم و دلم پر از درد است)
هوا چه بورانه، گیلان چقد سرده (هوا بورانی و سوزناک است، گیلان چقدر سرد شده است!)
غوصه دارم بار بار (غصه های بسیاری دارم)
وارش باره زار زار (آسمان، زار زار گریه می بارد)
جنگله دیل پوره غمه، را دکفید (دل جنگل پر از غم است، راه بیافتید)
تنها به میدان درمه من، را دکفید (من به تنهایی در میدان هستم، راه بیافتید)
عشقه تماشا نوکونید (فقط عشق خود را تماشا نکنید)
غیرته حاشا نوکونید (غیرت خود را حاشا نکنید)
ویریزید ، ویریزید (برخیزید، برخیزید)
شیمی جانه قوربان، میرزا کوچی خان (فدای جان شما، ای میرزا کوچک خان)
امروز یه موزیک زیبا از ناصر مسعودی شنیدم،که بسیار دلنشین بود. دنبال ترانش گشتم و پیدا نکردم جایی،اینه که تصمیم گرفتم خودم ترانش رو بنویسم و به فارسی برگردونمش. دانلود کنید نم نم باران بوارسته دیشب دانه دانه (دیشب نم نم بارون میبارید) می گلنارِ وعده بده بو بیه امی خانه ( گلنار من ،قول داده بود که بیاد پیشم) هی رایا فاندرستم ،چوومَ به در دبستم ( همش چشم به راه بودم،چشام به در بود) اینتیظاری بَکِشِم،آخَر گلنارَ نیدم ( کلی منتظر موندم،آخرشم گلنار رو ندیدم) می چووم سیفیدا بوسته ، وارش می سر فو وسته تکه تکه دانه (چشام به راه سفید شد،زیر بارون خیسِ خیس شدم) تی وسی گرفتارَ بوم ، جِ زندگی آوارَ بوم ،بیه بیشیم بخانه (گرفتار تو شدم ، زندگیم به هم ریخته ، بیا پیش من یا بیا خونه من ) اوی گُل آفتاب تِرِ میرم، گلنار چومان اسیرم (طلوع افتاب برات میمیرم،اسیر چشمای گنارمم) وارش بوگو دِ نباره ، تا بیه بیرون می ستاره (به بارون بگو دیگه نباره، تا ستاره من بیرون بیاد) ای شب ای دسته گُل چیناما ،می گلنارَ مویا زنما (یه شب یه دسته گل میچینم ، میزنم به موهای گلنارم) باز امِ خانه وَر نیشینم ،من گُل پامچال ترِ چینم (بازم کنار خونمون میشینم، واست گل پامچال میچینم) دِ نیگیر بهانه، دِ نیگیر بهانه (دیگه بهونه نگیر ، دیگه بهونه نگیر)
رجبالی پیر ابی تو
یه دونه می حرف گوش نودی
گوش بدی می حرفونه
اگه بد گونم ما فوش بدی
تی سجیل هفتاده
تی حرف خوش
فریـــــــــــــــــــاده
تی پسر غلام آقای
بی کــــــاره
تی دتر حاج خانمی
بیـــــماره
چره آواره ببی کل رجبالی چره بیچاره ببی کل رجبالی
بخدا یه دست بد در کاره او بوده تی زاکون بیچاره
تی دل با وعده ها تو خوش نکن
می نصیحت تعبیر فوش نکن
تا شنی دکان سر
تی طالبکار تا اینه
مثل گرگ از پشت سر فترکه تی یخه گینه
تا گونی پول ندانم گونه ا حرفون می کله نشنه
دونی رجبالی چره ؟ اونه نفس جای گرم جی هنه
بخدا یه دست بد در کاره اوبوده تی زاکون بیچاره
نیم جریب بیجار دانی همه نفره وانه
ماتور بیجارکاری نسیه بیجار نشنه
تا تکون خونی رجب پول آب و برق هنه
آب کی خونه ؟ برق کی دانه ؟
اسی خرمنکوب خانه
رجبالی
چه تی مانه ؟
تو فقیری کل رجب
تی کب تی داد تی فریاد کی ایشتونه ؟
بخدا یه دست بد در کاره او بوده تی زاکون بیچاره
میرزا خودایه سوگند نوگذارنیم تی هدف فراموش بی
میرزا خودایه سوگند کی تی رایه شنیم
سوگند کی امی دامونونِ امی خونون امره اُو دنیم
سوگند کی امی گیله مردون ..........
میرزا به خدا سوگند که نخواهیم گذاشت هدفت فراموش شود
میرزا به خدا سوگند که به راه تو خواهیم آمد
سوگند که جنگل هایمان را با خونمان آبیاری کنیم
سوگند که ما گیله مردان .........
چره تو پرجفایی ایته چندروزه که پیدا نبوستی نکونه از امی حرف خستا بوستی خودم دیروز بیدیم ایوان گوشه رقیبه تا بیدیی مستابوستی بیدیم خوری ننام چون باوفایی می آشفته دیله تو سر پناهی به هرسودوانم اسبه خیاله بازم ایه تی ور از بی جیگایی نشینی اسبه سر می پوشته سر ماه مانستان فرانیم کوهو دشته روزوشب باده مانستان واگردم فیندرم تی روی ماهه ایم بیرون جه دنیایه خیال خواب مانستان بیه تا که دواریم از ا سامان تومی دست بگیر مرم تی دامان بشیم از ادم و عالم دورابیم بیه دی ناز نکن می شوخ چشمان
این چیست .......در زمان قدیم استفاده میشده
این دستگاه فرچند طبقه مخصوص گیلانی ها
وسیله ای که با آن دوغ درست میکنند . به زبان گیلکی نییه
اتو ذغالی قدیمی
شعرهای محلی گیلکی
گیلکی یکی از لهجه های شیرین وباستانی ایران یکی از شعب زبان پهلوی است که ساکنین بخشی از حاشیه دریای خزراز قدیم الایام بدان تکلم می نموداند.گویش مذبور به حد کفایت غنی و پایدار است که به جز واژه هایی که با مفاهیم امروزی را برساندنقصی در ان مشهود نیست.درشرق و غرب منطقه گیلان که حد فاصله شان سفید رود است تفاوتهایی در گویش مزبور به چشم می خوردتا جایی که ساکنان دو طرف سفید رود مقاصدشان رابه تنهایی درک می کنند.
در این حوزه جغرافیایی که اکنون گیلان نام دارد گذشته از لهجه شیرین گیلکی لهجه هاوزبان های دیگر نیز چون طالشی،گالشی وغیره تکلم میشود.شعر گیلکی یکی از اصیل ترین ولطیف ترین شعرهای فارسی است.اهنگ وریتم آن بسیار سلیس وروان ومغزدار وپرمعنی است وآهنگهای آنها اغلب اصیل ودلنشین وباصفا است.چند نمونه زیر گویای این حقایق است:
دوبیتی های محلی
پاچه دختر بامم تی بردنه ر
زروزیور بیهم تی گردنه ر
ایم شب بامم تی پهلو نشستنه ر
تی ماره سگ بوبو می گیفتنه ر
هوا گرمه می دلبردر بیجاره
خوره افتاب این دیل بیقراره
بوشو ابر بگو بارش بواره
که می یار طاقت گرمی نداره
ستاره اسمون دنباله داره
همه تقصیر اینه زن مار داره
خو دخترا بره محله داره
خودش سیره مرا گرسنه داره
بیا لاکو گل شادی بکاریم
بیشیم از کوه وصحراو دواریم
تو می عیش و امیدی من تی عاشق
بتا تا از چومانوارش بواریم
تی چشمون هم چونرگس نازدانه
تی نیگاه فتنه دانه رازدانه
توگونی ساغرچشمون مستت
شراب خالص شیرازدانه
مرا گو ،موتی امرا قاربوگودم
من آخرنودونم چیکاربوکودم
هینه دونم تی واستی من تی پره
چهارسال بی مواجب کاربوگودم
نه قاصد نه خبر بوماخدایا
نه می یارازسفربوماخدایا
بوبوم تنها وتنهاباغم ودرد
می دیل باغم بسربوما خدایا
تی دیل سنگ می دیل چون آردنرمه
تی جان سردمی جان چوشعله گرمه
تی دیل چون سنگ وآهن سفت وسخته
می پوست چون کرگدن یکپارچه چرمه
بهاربومامی دیل شیدا نوبوسته
می دیل ازغصه وغم وا نوبوسته
بقربان رخ زیبای اون شم
که مانندگلی پیدانوبوسته
تی رودخترچه گلبرگه بهاره
تی لب گلگون ترازخون اناره
تی قدسروه تی ابرو کمونه
تی چوم میخواره مانستن خماره
بوشویی لاکو جون تنها بوبوستم
تی واستی مجنون صحرابوبوستم
تی چومان رنگ دریای خزربو
تی خاطر عاشق دریا بوبوستم
شب مهتابی وچمخاله خوبه
شراب کهنه هفت ساله خوبه
لیلکی داربُن مست وغزل خوان
همه دیمون مثال لاله خونه
ببینم ماهی بیشیم دریا به دریا
ببینم آهوبشیم صحرابه صحرا
ببینم جفت کبوتربال بگردن
چراگیریم میان آسمون ها
بهاربوما می دیله غم بیگیفته
می دیما زردی عالم بیگیفته
خوبه امشوبشم درباغ وصحرا
گل برگانه سرشبنم بیگیفته
نانم می دیل چره غم داره امشو
هوامثل می چوم نه دارا امشو
خدایا می نگارو ده فارسان
که می آغوش اوناکم داره امشو
"ترانه های جوانی"
چه دست به دام جوانیه
بهارزندگانیه
نشاط جاویدانه
بسوختمه بساختمه
می هسته ای بباختم
تی امره ازکوغم بگم
ایتادوتانی می غم
تادست زنی مراکفم
چه بسکه غم بخوردمه
همش ستم بخوردمه
که ره بگم تمامه بم
نبوسته پخته خامه بوم
بدام بسته رامه بوم
زبان گفتنا نارم
که شرح می غمه بدم
کتاب زندگی می شین
حکایت غمه هاچین
می خنده،خنده ای ندین
تنورآتش می دیل
که شعله سرکش می دیل
کیه که مهربان به به
می همره هم زبان به به
بسرمی سایبان به به
کلیداَ،زمانه جا
اَ،دشت بی کرانه جا
دلا،بدل کویه راَیَه
وفا نیافته رسوایه
چه دست غصه بی پایه
تَرا هاچین فدا نکن
فدای اَوفا نکن
وفا بعهد بده مرا
بیادداد بَده مرا
زمانه یادبده مرا
که هرکِه بینوا تره
محبت آشناترِه
جام وفا
آلوده اگردیل بگناه تره قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
خون خانه مستان صفای تره قربان
آئینه بی رنگ وریای تره قربان
دل اشکیننادیده گنای تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
چنقدرتی واسی دیده،میانگاه وانخفتن
تاوقت خروس خوان شب مهتابی نخفتن
مژگان مَره،مروارید اشکانه سفتن
رسوای داره رازدلامردم گفتن
اَ،کارانکن خبط وخطای تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
رنجیرتی موتا که ایسه طوق می گردن
آسان زتی دست جان بسلامت نشا بردن
من زنده بامیدتوام تادم مردن
دشمن توبدا،چاه بکنه غم نوا خوردن
چاه کن همیشه درته چاهِ ترهِ قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
می جان بی تِی،کوره حسرت نوابشتن
یا مثل کبوتربه می خانه نوا نشتن
یا که نشینی وانَکنی فکر ورشتن
ازدست خودتقدیرنتانه هیچکه جه ویشتن
هرجا بشی هن،آب وهوایِ ترهِ قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
غم خوارمنی،غم خوری،آنهم غم دیگر
می حال توبهتر دانی ای خوشکله دلبر
جز خُبی وخُوش قولی نانی هیچ چیز بهتر
آن چیز که به دانی خوشبختی دختر
پاک دامنی وشرم حیایَ تره قربان
نشکن می دلا،جام وفای تره قربان
دوران جوانی امِه شین عین بهاره
آهوی بیابان مانه پا بفراره
تا چُم بزه ای،دنی که پیری بیاره
دایم بخدا غصه مره مونس یاره
یاری چه خویاره جدای تره قربان
نشکن می دلا جام وفای تره قربان
گیلان دوران قبل تارِئخ مِئن (گیلون دِیبارِˇه زَمَتِ مِئن)
سنگ دوره
تا قبل باستان شناسان کاووشان علمی گیلان خاک مئن ، دانستن گیلان تاریخ جا محدودا بوستی به نیویشتان یونانن ، ایرانن و عربان . که او نیویشتان مئن پیشینیه ا سرزمین محدودا بوستی به دوهیزار تا دو هیزارو پونصد سال پیش . اما ا صد سال مئن ، ایران باستان شناسان و هتویی خارجی باستانشناسان گیلان موختلف جیگانه واکاوی بوگودده و کلی آثار با ارزش و شیگفت انگیز جی گیلان ساکنان اولیه پیدا گودده. ا آثار به عونوان ایته مدرک قوی و موعتبر و موستند ، پیشینیه تارئخیه ا سرزمینا خیلی دورتر جی او چیزی که فکر گودیدی نیشان دهه . جی همیه اشان که بوگذریم ا اسناد نیشان دهه که گیلان خیلی قبل تر جی ورود آریایین دارای ایته تمدن و فرهنگی درخشان بو.
تارئخ دانان ، دوران قبل تاریخا بر اساس انسان فعالیتان چاگودن ازارا واسی ، به دو تا دوریه عصر سنگ و عصر فلز تقسیما کونیدی.
باستان شناسان اگر چی درباریه زندگیه آدمان گیلان سرزمین مئن قبل تاریخ شکی نداریدی ولی درباریه اون که اوشان چطوری وارد ا سرزمین ببوستیدی ، و اوشان نحویه زندگی چطوری بو جای سئوالان و پورسشان زیادی نهه.
باستان شناسان خوشان کاووشانه مئن به آثار کمی جی سنگ دوره بر بخوردیدی ویشتر لوازم پیدا ببوسته گیلان سرزمین مئن مربوط به ، به فلز دوران ( ویشتر از آهن دوران) . با همیه ا اوضاع و احوال بر اثر آثار و چیزهایی که وجود داره جا پای حضور اینسان گیلان مئنا شا جی سنگ دوران دونبالا گودن.
باستان شناسان اعتقاد داریدی عصر سنگ مئن ، دریای کاسپین نواحی جنوبی مئن ، حیوانانی چون : گاب ، گوسفند ، بز ،خوک ، آهو ، غزال ، خر وحشی ، شاق شاقی و صدف شکار بستدی بعدنان جی 1000 سال قبل علاوه بر ا حیوانان ماهیان و پرندان هم به غذای اینسان ایضافا بوستده.
جی بین باستان شناسان ایرانی - ژاپونی کشفیان شا به کشفی که دو تا محوطه مئن مربوط به 10 تا 16 هیزار سال قبل میلاد ناحیه آمارلو مئن (روستای خل وشت و اسکابن) یاد گودن.
فلز دوره
با گوذشت هیزاران سال جی سکونت ایسان سرزمین گیلان مئن ، کم کم مردمان ا ناحیه وارد عصر فلز ببوستده . آثار و شواهد زیادی از انسانهای دوران عصر فلز گیلان مئن پیدا ببوسته . ا آثار بیشتر موتعلق به آهین دوره ایسئده . ایتفاقا هه دوریه که نیشان دهه گیلانن قبل ورود آریاین به ایران فلات ، دارای فرهنگ و تمدن بالایی بون .
باستانشناسان خوشانه کاووشانه دورون ، گیلان مناطق موختلف مئن مثل : تالش ، رودبار و دیلمان مئن چیزان فراوانی مانند سفالی ظرفان انواع ظرفان سنگی و مفرغی انواع و اقسام سلاحان مانند کارد ، خنجر ، گرز و پیکان و کلی وسایل خانه و حتی سوزن کشف بوگودده. که بعضیشان ماله 2000 سال قبل میلاد ایسئده.
گیلان باستان دوران مئن
مادان دوران
هیزاریه دوم قبل میلاد ،قومان و قبیلانی که نواحی جنوبیه دریای کاسپین مئن زندگی گودیدی ، با موهاجرت و تهاجم آریایی قومان مواجه ببوستده ا قومان که ایران فلات نواحیه شومالی مئن زندگی گودیدی به خاطر تغییر گودن آب و هوا و زیادا بون سرما ، و زیادا بوستن جمعیت و پیدا گودن چراگان تازه ، به طرف اطراف دریای کاسپین سرازیرا بوستده موهاجرت آریائیان به طرف گیلان و مازندران جی اوایل هیزاریه دوم قبل میلاد ، جی راه ورارود (ماوراالنهر)و قفقاز صورت بیگیته .ا موهاجرتان که با تهاجم همراه بو باعث تحولات و تغییراتی در زندگیه مردوم ا منطقه ببوسته. قاطی بستن نژادان و روی کار امون پادشاهان و حاکمان آریایی نژاد از موهمترین پیامدان ا موهاجرت بو. ایته از موضوعات موهمی که باید به اون دقت گودن ان بو که قومانی که ساحل جنوبیه دریای کاسپین مئن زندگی گودیدی خوشانه استقلاله حفظا گودده و از اطاعت فرمان آریایی نژادان سر باز زئید. ماد قومان نخستین گروه آریایی بود که بتانستده باختر ایران مئن حکومت تشکیل بدد(701-550 پ.م) جی ا تارئخ به بعد آسیا و اونه مناطق موختلف حتی گیلان تارئخ سر گوذشت تازه ای پیدا گود . بر اساس بینیویشتان تاریخ نویسان(گزنفون ، دیودور سیسیلی و کتزیاس) مادان و قومان ساکن گیلان مئن همیشه دشمنی و جنگ بو و مادان هیچ وقت نتانستده ا قومانه زیر فرمان خودشان ببرد مادان هیچ وقت موفق نبوستده گیلان سرزمینا به خوشان قلمرو ایضافا کوند. کتاب تاریخ ایران کمبریج مئن بینیویشته نها : او بخش جی ماد سرزمین که دریای کاسپین حاشیه مئن نها ایته ناحیه قوی و موتمایز جی ایران خاکا تشکیل دهه که به ایستقلال سیاسی گرایش دیشتیدی. در زماته آرته یس ایته از مادان پادشاهان جنگ سختی بین مادان و کادوسی در گیره. مادان ا جنگ مئن شکست خورده و اوشان سرزمین تازماتی که به دست کوروش دکفه همیشه مورد تاخت و تاز کادوسیان قرار گیفتی. جی موهمترین موارد ماد دوران گیلان مئن موهاجرت قومان سکایی بو به گیلان.
هخامنشیان دوران
جی ا دوران منابع تاریخی مئن ویشتر درباریه گیلان قومان صحبت به میان بومو. ایته جی دلایل موهمه ا کار ان بو که گیلان ساکنان در به قودرت رسیدن و تشکیل هخامنشیان شاهنشاهی دست دیشتیدی و این که قومان آمارد و کادوس ا دوران گیلان سرزمین مئن قودرت زیادی بهم بزه بون.اولین حضور ساکنان گیلان هخامنشیان تارئخ سیاسی مئن ، واگرده به زمات براندازی ماد دولت.زماتی که کوروش جی طرف ماد دولت برای مذاگره بوشوبو گیلان مئن جز طرف اوشان تحریک ببو ماد دولتا سرنگونه کونه.
تاریخ نویسان باور داریدی که کوروش جی کادوس سرزمین نقشیه حمله به هگمتانه کشه و با یاری کادوس و آمارد قوم که از دوشمنان ماد بون به اویه حمله کونه. بعد از نابودی ماد کادوسان و آماردان هتویی موتحد کوروش مانیدی.
يته دريا غم و غصه شو و روزان مي همرايه
مي ديل بشکسته لوتکايه موسون غرق اي دريايه
زنه خو کلّه مئن مِ لج کونه اينگار يته زاکه
يتيمونه موسون خو مار جه خانه خو بابايه
گونم اي ديل چيسه تي درد و تي رنج و پريشاني
گونه آخر نبي عاشق بدوني ديل چي رسوايه
گونم که بي خيالَ بو بيه اي باغَ جه بيرون
گونه آخر نشانه بِئن اي دازَ جه چپر پايه
مي ديل گول تي دس پرپر بوره کاري بکون ديلبر
تره جان تي مار اَندِيْ بکون فکر مي فردايه
بوتم تي عشقَ جه بيرون بشوم اما بدِم منِّم
تي نيلوفر بپيچه مي سر و مي دست و مي پايه
ندو نم چي بونم کورا بشوم مي درد چاره چه
دونم تا مي نفس جير جور شَنه اي دردْ برپايه
برگردان:
يک دريا غم وغصه شب و روز با من است
دلم مثل قايق چوبي شکسته غرق اين درياست
(دلم)به سروکله خود مي زند وبرايم لجبازي ميکند انگار بچه است
مثل يتيمان از مادر خود بابايش را مي خواهد
مي گويم اي دل درد و رنج و پريشانيت از چيست؟
ميگويد آخر عاشق نشدي تا بداني دل چقدر رسواست
مي گويم که بي خيال شو و ازباغ عاشقي بيرون بيا
ميگويد آخر با داس بي خيالي نمي شود ديوار چوبي اين باغ را بريد
گل دل من ، با دستهاي تو دارد پرپر ميشود . کاري کن دلبر من.
تو را به جان مادرت فکر فردايم را بکن
باخود گفتم که از عشق تو بيرون شوم اما ديدم نمي توانم
نيلو فر عشق تو به سر و دست و پاي من پيچيده است
نمي دانم چه کنم ؟ کجا بروم ؟ چاره درد من چيست؟
مي دانم که تا نفسم پايين و بالا مي رود(نفس مي کشم )، اين درد برپاست.
گیلکی زبان است یا گویش و یا لهجه؟
متاسفانه در همگی کتب درسی دوره های دبیرستان و دانشگاهی از گیلکی به عنوان یک گویش از زبان فارسی یاد میکنند. در حالی که شاید معنا و تعریفی درستی از گویش و زبان و لهجه ارائه نمیدهند و این مورد برای همه جای سوال است. آیا واقعا طبق تعاریف غلط ارائه شده گیلکی یک گویش است؟؟؟
- در پاسخ میگوییم نه!!
چرا که گویش جدا از زبان نیست در حالی که در زبان فارسی و گیلکی جدایی ها و تفاوت های زیادی میبینیم. شاید وقتی یک گیلک، گیلکی حرف میزند یک غیر گیلک بسیاری از حرف هایش را میفهمد ولی این دلیل بر گویش بودن گیلکی نیست. اگر بخواهیم از دید زبانشناسی بررسی کنیم فارسی کنونی که بیشتر آن را پارسی نو می دانند که از پارسی دری مشتق شده است. ولی ما همان پارسی دری را ملاک قرار میدهیم. از دید زبانشناسی زبان گیلکی و فارسی هر دو از زبان رایج زمان کهن تر خود اشتقاق شده اند که بسیاری هردو را به زبان پهلوی بر میگردانند گرچه این مورد هم جای تردید است زیرا در زبان گیلکی واژه ها ، افعال و قواعدی هنوز پا برجاست که به پارسی باستان بر می گردد ، همچون:
برای آگاهی یافتن از دوره های زبان پارسی اینجا را مطالعه کنید.
- فعل بوگوتن «گیلکی» = گَووبَتا Gaubata«پارسی باستان» = گفتن«فارسی دری» که با جا به جایی (گو) و (بو) در فعل گیلکی به فعل پارسی باستان آن میرسیم : گوبوتَ : گَووبَتا
می بینیم که فعل گیلکی گفتن به پارسی باستان چقدر نزدیک است.در حالی که این فعل در پهلوی گوفتن بوده و محال است که گیلکی از الک و صافی پهلوی رد شده باشد ولی آثار پارسی باستان(زبان قبلی و کهن تر) را در خود حفظ کرده باشد.
-«ایندا» به معنی اینجا که در پارسی باستان «ایدا» و در پهلوی «اَوَر» می گویند. واژه ی ایور و اَور نیز در گیلکی به همین معنی به کار میرود. بنابراین گستردگی و دیرینگی بیشتری نسبت به پهلوی دارد. چنانچه در همین مورد حمداله مستوفی قزوینی گفته:« در گشتاسفی که بخشی ست در مجاورت دریای خزر و نزدیک سالیان ، زبانشان به پهلوی به جیلانی (گیلانی) در باز بسته است.» با این گفتار مستوفی پهلوی را وابسته به گیلکی می‌داند.
اما در مثال های دیگر باز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- «اوندا» در معنی آنجا که در پارسی باستان «اَوَدا» به کار می رفت و در پهلوی «اُد ، اُذ».
به همین شیوه فارسی نو و گیلکی را در مقابل هم قرار می دهیم:
- «دیز» که در پارسی باستان «دیدا» و در فارسی دژ گویند.
-واژه «دار» در معنی درخت که در پهلوی «دالوگ، دار» و در پارسی باستان و اوستایی به ترتیب «دارو» به کسر واو می گفتند. در فارسی درخت ولی در فارسی نیز در ترکیب دارودرخت به کار میرود (نه به تنهایی) و یا در فارسی قدیم دار نیز به کار می رفت که در گیلکی هنوز به جا مانده.
- گُو : گاو در زبان گیلکی که معادل آن در پارسی باستان «گئو» است.
- یا واژه ای مانند چَکُش که وقتی یک گیلک میگوید «چکوش»، دیگران(غیرگیلک ها) از روی نداستن میخندند و مسخره میکنند اما نمی دانند که در پارسی باستان و اوستایی نیز «چکوش» گفته میشده و درست تر آن همین است ،
- یا واژه ی هنر که در پارسی باستان و پهلوی وگیلکی «هونر» گفته میشود.
- نمت که در فارسی نمد و در پارسی باستان «نَمِتَه» است.
و هزاران واژه ی دیگر که شکل قدیمی تر وکهن تر آن در گیلکی به جا مانده است. چگونه ممکن است که گیلکی گویش و زیر مجموعه و شاخه ای از فارسی باشد ولی کهن تر و قدیمی تر از آن.
آیا ممکن باشد که فرزند از پدر خویش کهنسال تر باشد؟ اگر گیلکی گویشی از فارسی باشد بنا بر این محال و غیر ممکن است که ساخت های کهن تر زبان را در خود حفظ کرده باشد در حالی که آن ساخت ها و واژه ها در خود فارسی دگرگون یا حذف شده باشند.
به مثال های دیگری نیز میپردازیم:
- hata , herê «گیلـ»: اینجا ............hadha«استـ»:اینجا
vâsh«گیلکی»و«اوستایی»: علف
azem«تالشی»و«اوستایی»: من
vaj«تالشی»و«گیلکی»:کلمه،واژه............vatch«سنسـکریت»
shi«گیلکی»وez«تالشی»:مالِ او.............us«اوستایی: از هم خانواده ها و هم دوره های زبان پارسی باستان»
kinne«تالشی»و ، زِنَیzenay«گیلکی»:دختر..............ghene«اوستایی»:یک زن
kija , kaussi , kor «گیلکی»:دختر...........kissorim«سنسـکریت:زبان مشترک هندوآریایی ها»
nirzh ; nerzh«گیلکی»: قیمت.............arzh«سنسـکریت»
hasa«گیلکی»: الان، اکنون...............adhas«اوستایی»و«پهلوی»
das«گیلکی»:داس..............das«اوستایی»
ahme , hanim«گیلکی»: ما میاییم.................ahmaim«اوستایی»
purd , potd«گیلکی»: پل....................pareta«اوستایی»
beyn , bein«گیلکی»: ببین...............vaena«اوستایی»وvaina«پارسی باستان»وwen«پهلوی»
puΘer«گیلکی»: پسر...............puΘra«اوستایی»وpuca«پارسی باستان»و puhr«پهلوی»
بنا بر این با توجه به تشابهات گیلکی با زبان ها کهن تر از فارسی دری چگونه می توان گیلکی را گویشی از فاری خواند در حالی که بسیاری از این واژه ها در فارسی یافت نمیشود. ولی اگر ما پارسی باستان و وجود ملموس آن در زبان گیلکی را هم نادیده بگیریم و هردو زبان را به پارسی پهلوی برگردانیمباز هم نمی توان گیلکی را گویشی از زبان فارسی دانست چرا که در آن صورت هم گیلکی و هم فارسی گویشی از پارسی پهلوی شمرده می شوند و با توجه به فراموشی و نبود زبان مادر(پهلوی) هر دو در جایگاه خود یک زبان جدا از هم شمرده میشوند و علت برخی تشابهات و همانندی ها در هم ریشه بودن دو زبان است. که البته شباهت گیلکی به پهلوی از فارسی به پهلوی بیشتر است هم در قواعد و هم در واژه ها. برای مثال به یک جمله کوتاه اکتفاه میکنیم:
فارسی دری: کجا هستی
پارسی میانه(پهلوی): کو ایستی « ku isti»
گیلکی: کو ایسی« ko isay»
در ادامه نیز به برخی اثبات های دیگر و تفاوت در صرف افعال و دستور زبان گیلکی و فارسی می پردازیم
.
.
.
تعاریف برای لهجه و گویش :
لهجه: لهجه همانی است که مثلا من گیلک که زمانی که میخواهم به فارسی یا هر زبان دیگری حرف بزنم بعضی از کلمات یا خلاصه ما بین حرف زدن برخی تلفظ ها و آواها را نزدیک به زبان خودم حرف بزنم.یعنی لهجه هیچ چیز جدایی از زبان نیست بلکه نوعی از بیان زبان است.مثل لهجه ترکی ، کردی ،مازنی ،گیلکی ... . تمامی این گروه زمانی که فارسی حرف می زنند به خاطر خاطر تفاوت زبان هاشان بعضی عبارات را به سبک و تلفظ زبان خودشان میگویند. همچون تلفظ حرف ق میان ترک زبان ها.
بنا بر این : لهجه شیوه ی بیان گفتاری و آوایی یک زبان است نه بیش نه کم.
اما گویش: گویش زیر مجموعه ای یک زبان محسوب میشود.با این تفاوت که در بعضی از واژه ها ،در شیوه ی ادای کلمات و گفتار واژگان با زبان اصلی تفاوت دارد. مثل اصفهانی: اینجو اصفهونست.=این جا اصفهان است.
یا تهرانی اینجا میدون آزادیه.اینجا میدان ازادی است. گرچه تمامی این ها را میتوان لهجه نیز قلم داد کرد اما باید دانست که لهجه چیز افزون از خود ندارد و فقط در آوای و سبک ادای تلفظ واژگان متفاوت است ولی در گویش سبک ادای الفاظ به همان صورت است و نمیتوان در قیاس با زبان قرار داد چرا که لهجه قسم کوچکتری است که وابسته به زبان و گویش است. یعنی یک اصفهانی وقتی فارسی بدون گویش حرف بزند بسته به گویش خود دارای لهجه است
بنا براین بهجه در قیاس با چند زبان یا گویش مطرح میشود.
ولی درباره ی گیلکی لغاتی مستقل از زبان فارسی می بینیم که هیچ سنخیتی با آن ندارد:
به مورچه ، پیتار pitar گفته می شود.دقت کنید هیچ وجه اشتراکی ندارد.یا به زنبور : سیفتال
موش : گرزه سنجاقک :تله ی talay
در بسیاری موارد ریشه واژه ها یکی است مثل جوراب:جوراف، دیوار:دیفار ، ایران:ایرونIron
بنابراین با توجه به تعریف ارائه شده در فوق که در گویش واژگان مستقل از زبانی نیز دیده می شود ، در گیلکی نیز واژگان جدا و متفاوت وجود دارد ، لهجه بودن آن رد میشود:
پس گیلکی لهجه نیست و حداقل چیزی که میتواند باشد گویش است.
اما در اثبات زبان بودن گیلکی:
زبان: هر زبانی برای خودش واژه های مستقل ، دستور زبان مستقل و افعال مستقل دارد و ...
واژه های مستقل را که با برخی اشاره کردیم. اما از افعال مجزا از فارسی :
شوونsho'on:رفتن
چاگودنchagudan:ساختن ،درست کردن
هی ین hiyen:خریدن
دفرکسنdafarkesan:به یک باره ترسیدن
وستنVastan:به مزاج آدم اومدن،میل داشتن به یک غذا وخوردنی، ویار کردن
[و بازم توی مطلب قبلیم داخل جدول گفته بودم........]
همه ی این افعال گیلکی است و کاملا مستقل.اما تمامی این نکات به کنار در گیلکی صرف افعال از فارسی بیشتر است و معادل آن وجود ندارد:
مثلا بوشو دنم boshoo danam ییک از آن هاست که اگر بخواهیم به فارسی ترجمه کنیم میشود رفته دارم.یا فعل شئو نابوم که میشود رفته می بودم . آیا چنین صرف فعلی در فارسی وجود دارد؟
ولی در دیگر دستورات:
برای مثال در قواعد مضاف مضاف اله یا موصوف و موصوف الیه ، جانشینی م- م الیه و مص- مص الیه برعکس زبان فارسی و و بر پایه ی قواعد دستوری زبان های قدیمی تر است:
جوراب قرمز : به گیلکی:سورخه جوراف
سوسمار بزرگ در گیلکی میشه پیله چوچار. چوچار یعنی سوسمار - پیله یعنی بزرگ
یا در ساخت اسم مرکب یا صفت:
رضا سوت زن:شیپ زنی رضا
رضا پا دراز: دیراز لنگ رضا
نیزه ی نوک کج : (ول:کج) توک (خلا:نیزه)
و.............
یا برای منفی کردن افعال
دادن=هدن .......................میدهد: نـمیدهد======هدنه:هـنـدنه
گرفتن= بیتن:هیتن.............میگیرد:نـمیگیرد======گینه:هـنـگینه
خریدن=هی یِن..................خرید :نـخرید =======بیه:هیـنـته
در منفی کردن افعال مشتق «ن» نفی پشت فعل اصلی می آید نه پیشوند فعلی.( گرچه فارسی نیز ازین قاعده مسثتنی نیست، اما با مقایسه افعال میتوان به تفاوت های زبانی فارسی و گیلکی پی برد)
اثبات های دیگر برای استقلال زبان گیلکی از فارسی:
اما در باره حفظ آواهای کهن در زبان گیلکی:
زبان در گذر زمان دچار تغییر و دگرگونی هایی اجتناب ناپذیر میشود. از تغییر در صداها و واج ها تا دگرگونی واژگان و تلفظشان.
در زبان های باستانی ایرانی ، بسیاری از واژگان که دارای واج های ( هـ ، ج ، و ، ذ ، پ و... ) بودند در فارسی به ترتیب به (ا-خ) و (ز) و (د) و (ف) شدند. اما این تغییرات در گیلکی کمتر دیده میشود و ساخت کهن و باستانی آن بیشتر از فارسی حفظ شده است. از جمله مثال های زیر:
-هوشک که در زبان گیلکی و پهلوی به معنی خشک است. و یا هیست که در دو زبان مذکور به معنی خیس ، می بینیم که چگونه فارسی دچار تغییرات (دگرگونی ه به خ) شده اما زبان گیلکی از این تغییرات مصون مانده است.
- تیج که در زبان گیلکی و پهلوی معنای تیز می دهد. در فارسی (ج به ز) تغییر کرده است. یا پسوند «زار» در زبان فارسی که معادل آن در گیلکی «جار» است. بیجار : برنجزار ، لولیجار : نیزار، گالیجار: لیغزار.
یا فعل امر بدوز ( از دوختن) در گیلکی بدوج می شود.
یا «اژدها» در زبان فارسی که شکل کهن تر آن در زبان گیلکی به صورت «اجدیها» باقی مانده است.
-شکل قدیم واژگان باد ، برف ، برگ ، برّه ، باز که در فارسی تمامی واج های (ب)تغییر یافته از واح(و) اند و در زبان گیلکی هنوز پابرجاست: واد ، ورف ، ولگ ، وره ، واز.
- «پ» که در بسیاری لغات فارسی به «ف» تغییر یافته در زبان گیلکی شکل قدیم آن بیشتر به کار می رود. سپی: سفید.
ایسپند: اسفند و ... .
- ذاما که در زبان فارسی ،داماد گویند که از پهلوی آن اطمینان ندارم. ولی واژه ی گومبذ در زبان گیلکی موجود است که پهلوی آن گنبذ و فارسی آن گنبد است.
و بسیاری از مثال های دیگر...
اثبات دیگر بر دیرینگی گیلکی نسبت به فارسی نو:
نشانه ی مصدری در زبان پهلوی و[ پارسی میانه(ساسانی) ] غالبا «-تَن» بوده که در بسیاری از واژگان فارسی به «-دَن» تغییر یافته است. این تغییرات نیز در گیلکی کمتر دیده می شود. به مثال ها و مصدر های مشترک در زبان گیلکی و فارسی اشاره میکنیم:
جنگستن : جنگیدن
پرستَن : پریدن
خوتن: خوابیدن(البته از فعل خفتن غافل نشدم)
زاستن : زاییدن
کوتن : کوبیدن
ترکستن : ترکیدن
رمستن : رمیدن
تاوستن : تابیدن
فهمستن : فهمیدن
و...
نتیجه گیری و سخن پایانی با خواننده ی گرامی:
گویش مجموعه ای جدا از زبان نیست و از دل زبان بیرون می آید.اگر گیلکی گویشی از فارسی باشد و از دل فارسی بیرون آمده باشد چگونه ممکن است که ساخت های کهن تر را که در فارسی از بین رفته است حفظ کرده باشد. ساختهایی که در زبان فارسی ناپدید و تغییر یافته.آیا چنین امکانی وجود دارد؟
آیا کسانی که به نگارش کتب درسی پرداحته اند و یا کسانی که در فرهنگستان زبان فارسی مشغول اند و با چنان اطمینانی گیلکی را گویشی از فارسی خوانده اند ، آیا اصلا از گیلکی علم و شناختی دارند؟ تنها با داشتن مدارک دانشگاهی نمیتوان در باره ی چیزی که شناختی از آن ندارند داوری کنند. گیلکی دارای هویتی ایرانی ولی جدا از فارسی است و وابسته به آن نیست.بهتر است هویت آن را با عدم شناخت و آگاهی مستور نسازند.
دوستان و ادیبان بهتر است به مطالعه ی گیلکی پرداخته و سپس گیلکی را گویشی از فارسی بخوانند. بهتر است که با ارائه تعریف درست از لهجه و گویش به تدوین کتب درسی اقدام کنند.
«گیلکی زبانی است مستقل از فارسی وهمریشه با آن ،از زبان های ایرانی که دارای هویتی جدا ، کهن تر و اصیل تر است و به هیچ وجه گویشی از فارسی نیست»
هویت زبان گیلکی را پاس بداریم...
علی رضاپور/فرهنگستان زبان گیلکی
آیا گیلکی زبان است یا گویش و یا لهجه؟
متاسفانه در همگی کتب درسی دوره های دبیرستان و دانشگاهی از گیلکی به عنوان یک گویش از زبان فارسی یاد میکنند. در حالی که شاید معنا و تعریفی درستی از گویش و زبان و لهجه ارائه نمیدهند و این مورد برای همه جای سوال است. آیا واقعا طبق تعاریف غلط ارائه شده گیلکی یک گویش است؟؟؟
- در پاسخ میگوییم نه!!
چرا که گویش جدا از زبان نیست در حالی که در زبان فارسی و گیلکی جدایی ها و تفاوت های زیادی میبینیم. شاید وقتی یک گیلک، گیلکی حرف میزند یک غیر گیلک بسیاری از حرف هایش را میفهمد ولی این دلیل بر گویش بودن گیلکی نیست. اگر بخواهیم از دید زبانشناسی بررسی کنیم فارسی کنونی که بیشتر آن را پارسی نو می دانند که از پارسی دری مشتق شده است. ولی ما همان پارسی دری را ملاک قرار میدهیم. از دید زبانشناسی زبان گیلکی و فارسی هر دو از زبان رایج زمان کهن تر خود اشتقاق شده اند که بسیاری هردو را به زبان پهلوی بر میگردانند گرچه این مورد هم جای تردید است زیرا در زبان گیلکی واژه ها ، افعال و قواعدی هنوز پا برجاست که به پارسی باستان بر می گردد ، همچون:
برای آگاهی یافتن از دوره های زبان پارسی اینجا را مطالعه کنید.
- فعل بوگوتن «گیلکی» = گَووبَتا Gaubata«پارسی باستان» = گفتن«فارسی دری» که با جا به جایی (گو) و (بو) در فعل گیلکی به فعل پارسی باستان آن میرسیم : گوبوتَ : گَووبَتا
می بینیم که فعل گیلکی گفتن به پارسی باستان چقدر نزدیک است.
به مثال های دیگری نیز میپردازیم:
- hata , herê «گیلـ»: اینجا ............hadha«استـ»:اینجا
vâsh«گیلکی»و«اوستایی»: علف
azem«تالشی»و«اوستایی»: من
vaj«تالشی»و«گیلکی»:کلمه،واژه............vatch«سنسـکریت»
shi«گیلکی»وez«تالشی»:مالِ او.............us«اوستایی: از هم خانواده ها و هم دوره های زبان پارسی باستان»
kinne«تالشی»و ، زِنَیzenay«گیلکی»:دختر..............ghene«اوستایی»:یک زن
kija , kaussi , kor «گیلکی»:دختر...........kissorim«سنسـکریت:زبان مشترک هندوآریایی ها»
nirzh ; nerzh«گیلکی»: قیمت.............arzh«سنسـکریت»
hasa«گیلکی»: الان، اکنون...............adhas«اوستایی»و«پهلوی»
das«گیلکی»:داس..............das«اوستایی»
ahme , hanim«گیلکی»: ما میاییم.................ahmaim«اوستایی»
purd , potd«گیلکی»: پل....................pareta«اوستایی»
beyn , bein«گیلکی»: ببین...............vaena«اوستایی»وvaina«پارسی باستان»وwen«پهلوی»
puΘer«گیلکی»: پسر...............puΘra«اوستایی»وpuca«پارسی باستان»و puhr«پهلوی»
بنا بر این با توجه به تشابهات گیلکی با زبان ها کهن تر از فارسی دری چگونه می توان گیلکی را گویشی از فاری خواند در حالی که بسیاری از این واژه ها در فارسی یافت نمیشود. ولی اگر ما پارسی باستان و وجود ملموس آن در زبان گیلکی را هم نادیده بگیریم و هردو زبان را به پارسی پهلوی برگردانیمباز هم نمی توان گیلکی را گویشی از زبان فارسی دانست چرا که در آن صورت هم گیلکی و هم فارسی گویشی از پارسی پهلوی شمرده می شوند و با توجه به فراموشی و نبود زبان مادر(پهلوی) هر دو در جایگاه خود یک زبان جدا از هم شمرده میشوند و علت برخی تشابهات و همانندی ها در هم ریشه بودن دو زبان است. که البته شباهت گیلکی به پهلوی از فارسی به پهلوی بیشتر است هم در قواعد و هم در واژه ها. برای مثال به یک جمله کوتاه اکتفاه میکنیم:
فارسی دری: کجا هستی
پارسی میانه(پهلوی): کو ایستی « ku isti»
گیلکی: کو ایسی« ko isay»
در ادامه نیز به برخی اثبات های دیگر و تفاوت در صرف افعال و دستور زبان گیلکی و فارسی می پردازیم
موضوع را در ادامه نیز دنبال کنید
.
.
.
|
نیم نگاهی به زبان گیلکی |
||
|
زبان گیلکی ، گویش بیه پیش(شرقی) |
||
|
از شاخه ی زبان پهلوی (پارسی میانه)* |
||
|
گویش تبری |
گویش میانی |
گویش تاتی |
|
به طور کلی در غرب مازندران ، در چالوس ، تنکابن ، رامسر و ... رواج دارد. |
گویش میانی یا مرکزی در شرق گیلان از آستانه و لاهیجان تا رودسر و چابکسر و از جنوب رحیم آباد و املش و اشکورات و... رواج دارد. |
در جنوب گیلان ، برخی از روستاهای رودبار و در استان قزوین و بیشتر در شمال قزوین رواج دارد که به گویش شرقی میانی بسایر نزدیک است. |
|
* پارسی میانه یا پهلوی یکی از شاخه های زبان ایرانی(پارسی) است. بطور کلی زبان پارسی را به سه دوره بخش میکنند: 1: پارسی باستان: از انقراض هخامنشیان به پیشتر و دوران کهن تر. 2- پارسی میانه یا پهلوی: از انقراض هخامنشیان تا انقراض ساسانیان و سده های دوم و سوم هجری. 3- پارسی دری: از انقراض ساسانیان (و دوران اوج گیری پارسی دری از سامانیان بوده) تا دوره ی کنونی. گرچه برخی 200 سال اخیر را از پارسی دری جدا میکنند و آن را پارسی نو میخوانند. |
||
کونوس؛ گیلون خورما
کونوس«Kunus» یکته جی گیلون و مازندرون بومی میواکون ایسه که ایرون و دونیا مین تنها ای میوه دارهِ شانه گیلون و مازندرون دامونونِ مین پیدا گودن.کونوس یا کونُس یا کوندُس کی فارسی مین ازگیل«Azgil» گونن به ای دلیل ایسه که ای میوه گیلون جی دیگر مناطیق سَرَدَا بوبو و ای میوهَ به نوم ازگیل ینی از+ قوم گیل شناسنن. ای میوه دیبارگی وگردنه به دس کم ویشتر جی 3000 سال پیش کی 700 سال قبل میلاد یونان رآه پیدا بوده و 200 سال قبل میلاد بوشو روم و رومیون اروپا مین دپیتونن ، ایتو بو که اروپا مین ای میوه دیپته بوبو. هسازمت ای میوه در خطر نابودی ایسه و کنوسِ باغون، رکود اقتصادی و اوفت کشاورزی واسی در حال کاهش ایسه. ولی گیلون و مازندرون دامونون مین هله خودرو دارون دَرَن.کونوس سِب و اربه(1) به ، خوج(2) و زازالک امره هم خویش ایسه.
کونوس میوه ای ایسه اسیدی و سخت کی کالِ کونوسِ زیاد خوردن خُب نیه و نخواه کال کونس خوردن مین زیاده روی گودن البته میوه ای ایسه خیلی مقوی و خووش طبع. کونوسِ برسه میوه شِرِن و خجیر ایسه کی اونه مینم سپید رو به قآوه ای بنه. مردومون کونوسِ گونن؛ خورمای گیلان. کونوس امره شربت و کنسرو اَم چاکونن.
کونوس، آفتوگیر دامونون مین روشد کُنه و اینه خاک خواه خَوید(3) و سبکِ شنیِ ولگ خاک امره یا سنگین و رُسی ببی و خواه دارِ جی خُب زهکشی بوبو بی کی اونه کیشت واسی موناسب ایسه.
کونوس خواص: ویتامینون «ب» و «ث» دنه.مَاَده تورش گودن واسی و تب و سوجهِ مدفوع واسی کاربورد دنه. پزشکی درمان مینم اینه ولگ جوشانده امره گولو و دهنِ (پیل)آبسهَ درمان کونن. کونوس ولگهِ جوشانده امره آنژینِ درمان کونن . درمان برفک ولگ جوشانده امره، درمان سالک ولگِ جوشانده امره، درمان زاکونِ اسهال ، جوشانده ولگ امره ، رودونِ کارِ سامون دِنِه و اینه ولگهِ بجوشونه حلق و گولو واسی خوروم ایسه. اسهال ، دیله یا دیرون(4) خُنریزی واسی و ... سودمند ایسه.
گیلون پزشکی مین اُو کونوس«Ow Kunus» امره دهن دردِ درمان کونن.
کونوس ترکیبون : اُو ، کند(قند) ، آلی اسیدون، تانن ، لعاب ، و اسید بوریک ایسه. کونس هسته سمی ایسه و اونه خوردنِ خواه دوری گودن.
(1): گیلون بومی گولابی.
(2): گیلون بومی گولابی.
(3): مرطوب، نمدار.
(4): داخلی.
ترجــــــــــــــــــــــــمه ی فـــــــــــــــــــــارسی
با bâ، وا vâ: آش ، غذای پخته شُل، مثل شوربا ، انجیلبا ، انجیلوا.
باب bâb: رسم ، روش
باتم bâtom: مکافات ، مجازات ، کیفر
باج : 1- رشوه 2- مالیات 3- تکه ، قطعه 4- فربه ، چاق
باج باج bâj bâj: ریش ریش ، تک تکه
بادرنگ : ترنج ، بالنگ
باغاره bâqäre-a : گواتر ، ورم گواتر
باد برود bâr borud : غرور کاذب ، تکبر
بارجه bârja : صمغی که در طب گیاهی و سنتی استفاده می شود. صمغ طبی
بارکازbârkâz، بارکاسbârkâs: کِشتی ، کشتی دریاپیما
بارو bâru: انبار ، انبار برنج ، قلعه
بازارمجbâzâr maj: بازارگرد، کاسب دوره گرد
باغلا بیج bâqlâ bij: نوعی خورشت.
پابوزگیرpâbuzgir : خرچنگ
پاپولی pâpoli : پروانه
پاپی pâpey : دقت ، توجه
پاپیت pâpit : پابرهنه ، بی شخصیت
پات pât: پوسته ی ناز لوبیا و باغلا
پاتال pâtâl: فرتوت ، پیر
پاتال pâtâl: کف پا
پاتاوُل pâtâvol: دارابی ، یکی از مرکبات
پاتاوه pâtâwe، پاتووه pâtowe: ساق بند ، پاتابه
پاتوک pâtuk: نوک پا ، مدت اندازه ی یک گام برداشتن ، لحظه ای کوتاه. پاچوک نیز گویند.
پاتیک pâtik : عنکبوت ، لابیدون نیز می گویند.
پاچان پاچان pâchân pâchân: خرامان خرامان، پاچ پاچه ی نیز می گویند.
پاچُکولpâchokul : غوزک پا ، برجسنگی و برآمدگی پا.
پادوش pâduš: چرم ، چرم ضخیم دباغی شدهی گاو یا اسب و خوک که خشک و مستحکم اند و از آن برای کفی کفش استفاده می کنند.
پار pâr: گذشته ، قبل ، پیش از این
پارس pârs: باتون ، چوبدستی کوتاه مخصوص دفاع که در آستین پنهان کنند.
پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی
پَر دارمَه ، بال دارمَه گول گولی
پَر زنَمه گولانِـــــه سر نیشینم پامچال گول و سورخ گول و سومبولی پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی پاپولی یه مِه پئر و مِه مارمَه غورصه مَرَه ، غمه مَرَه قارمَه نَفَس زنم عطره گولا اودوشَم مِه کار هَنِه تا کی نَفَس دارمَه پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی بادا بیگید تا جه مِه وَر دورا به چره واسی مِه زیندیگی شورا به چره واسی دورشینه خاک و آشخال مِه دونِه چومانا دیبه پورا به پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی مِه مار ، مِــــه ره لالا خانِه گیلَکی من دانَمه « توسه » چیسه ،« لیلَکی »... شادی مَرَه پورا کُنه مِه دیلا شادی دارم آسه مانِه پیلَکی پاپولی یَم ، پاپولی یَم ، پاپولی ........................................................................................................ واگردان فارسی : پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه بال و پرم نقش و نگار دارد پر می زنم و روی گل ها می نشینم گل پامچال و گل رُز و گل سُنبل پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه پروانه ی پدر و مادرم هستم با غصه و با غم قهرم با نفس کشیدن عطر گل را می نوشم همین کار من است تا زنده ام پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه به باد بگوئید تا از من دور شود چرا باید شور بختی زندگی ام باشد چرا باید خاک و آشغال را پراکنده کند تا در چشمان من بریزد و کور شوم پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه مادرم برای من لالائی، به زبان گیلکی می خواند من می دانم که « توسه » و « لیلکی » چیست [مادرم ] دل ام را پُر از شادی می کند به قد و اندازه ی آسمان شادی دارم پروانه ام ، پروانه ام ، پروانه
خب راس گه دِ...یا تی دست تره درازِ کون غذا دوکون بخور یا مره فَدن که نَتَنم اَن کولی و ماهی شورِ جا بگزرم...خایم تره سیر بخورم تا زواله خواب بوکونم....
خب هَسَ یا دست برسان یا فرسان...
تونگی : پارچ (به پارچ گلی گفته می شد)
تومون : پیژامه
تی تی : شکوفه
گومار: درهم پیچیده
گوگوز: شیر خشک
گ َچ : معلول از قسمت تحتانی (انحراف پا)
گه ره: گهواره
گمج: ظرفی گلی با دهانه گشاد برای پختن انواع خورشت از آن استفاده می شود
موکابیج: بلال
میلوم : مار(به مارهایی که زیربدنشان قرمز است گفته می شود)
می میکِ ی: پستانک
موشورفه: نوعی ظرف مسی
فِشال: بچلان
فوکون : بریز / قسمتی از خانه های قدیمی
فیفیچ : نوعی غذا که با ماهی درست می کنند/ دور چیزی پیچیدن
کلماچین : تک و توک -کم و زیاد
کُج : صدای بلند
بوک: لب جمع شده
بنه: می شود/ ریشه
لوچ: کسی که انحراف چشم دارد
خدا! تو ایسکالی خدایی بکن
ای بی صاحب درده، دوایی بکن
خدابداشت! تی سر می سر ننی
هچی ننیش، یه هوی هایی بکن
مردمه جون در بمه ای درد جی
ای غم بزه خاکه نگایی بکن
ایشونه دیل دورینه تو خور دونی
نوا نوا چره؟ نوایی بکن
گوتن بو مو بوتم ، ویریس یاعلی
سیاه عروسه رونمایی بکن
بدار یه روز می دیل به تو خوش ببون
یکته تی قولونه وفایی بکن
تومونِ کوتا بندَ مونی ، هرچی توشکه زِنی ، کوتا ترا بنی.
بند تنبان کوتاه را می مانی ، هرچه قدر گره می زنی ، کوتاه تر می شوی.
دار هرچی ویشتر با باره ، اونه سر جیرتر هنه.
درخت هرچه بار بیشتری بیاورد ، سرش پایین تر می آید.
شآله ، آدم خور چاگودی؟!
از شغال آدم خر درست کردی؟!
خودا شمشیر همیشک تیجه.
شمشیر خدا همیشه تیز است.
کولا سر شی بو ، بشوی پا شی بَبوی؟
کلاه برای سرِ بود ، رفت شد برای پا؟
کلن هم سر ، کورون هم چوم.
سر کچل ها مانند هم ، چشم کورها مانند هم.
کرک؟! گله جیک ندنم ، مره بوخونی.
پرنده؟! من حتی جیرجیرک خاکی هم ندارم که برایم آواز بخواند.
خودا خودا ای آزگار دسهِ جی بسوختم/ می خونِ دیلــــکهِ هیتو فوتوشتم
تا کِی ایتــــــو مو تــــام بزه بنیشِـــــــم / کی خونِ دیل امره مــو بَمَـــــردم
از خودم
ترجـــــــــــــومه ی پارســـــــــــــــی
ایســـم ایتا دپــرکســــــه ســـــتاره/ جــــه همچـــی کرا بمـــــــه نظاره
تا خاک بدا می دونــــــه پایا ماچی/ زمان ، بُبُــــسته زندگـــــــی دیاره
اُلاَره سالَه می چول رخص واَستی/ بجــــار کـرا مـــــه ره زنه نقــــــاره
جه جنگـــل اوخان ، نخوانـــــده رازا/ خواَنــم که گُــــرخانه بایـــــه دواره
برشته می خیـاَل ، هَزارتا رشتــــه/ چه پاره کود ، چه توشکا زه دُواره
امــــا دره می گــــــرم جلــــف جانا/ ایتا پلـــــــئه نیشانه بو اشــــــاره
ئی جور مرا واپختــــــنا می طالــــه/ نبم جه می جُخُفته ریشـــه پاره
هو ریشه یه که نُرسَفِه جـه تیجـی/ داره مرا اجــــور بـه تـی اجـــــاره
واوُ ایذه جه غنچه واَشــــــکُفم من!/ می دونه چوم تی زپه انتــــظاره
تی قفـــلا می کلیـــــد جا دپرکـــان/ واکون تـــرا که فانــــــدری دوکاره
وِری بدیــــن که «پـاد»ره دورشــکا/ بامــــو تانی تونم ببی ســــواره
محسن آریاپاد
1- محسن آریا پاد
2- علی آرین فرد
3- کوروش اسد الله پور
4- ابوالقاسم اقدستا
5- تورج الوندی
6- تیمور برهان
7-مسعود(علی) بیزار گیتی
8- عبدالله پور احمد(خسته دل)
9- اسماعیل پورسعید
10- رمضان پور طاهر
11- علاءالدین پورعباس
12- هوشنگ پورقاسم
13-بهرام پورمحمد علیزاده
14- مسعود پور هادی
15- سیدرضا پیکرستان
16-مهرداد پیله ور خمامی
17- غلامرضا توچائی
18- منوچهر جراح زاده
19- مسعود حاکم زاده
20- میرسعید حاکم زاده
21-محمداسماعیل حبیبی
22- محمدتقی وهاب زاده(حدیدی)
23- فریدون حق بین
24- حسین حسین زاده
25- قاسم حسین نژاد
26- محمدحسین خدایاری
27- محسن خورشیدی
28- فرزاد دعایی
29- حسین دلخوش
30- سیدحسین رضوی
31- یوسف رضوی
32- محمدتقی رستمی شکارسرایی
33- مسلم رمضانی
34- محمدرضا ریاضی رشتی(منعم)
35- علی ریحانی
36- اسحاق زاده علی
37- غلامرضا زارع بهمنری(ناظم9
38- شریف زیگساری
39- محمدابراهیم سمیع
40- علی سواررخش
41- رضا سیف پور
42- مریم شفیقی
43- فرامرز شکوری
44- بهمن صفایی
45- رضا صفایی
46- کیانوش ضیاء
47- یعقوب عباسی
48- نجف علی غریبی زاد(ناجی)
49- ناهید فتوحی ابوابی
50- ابوتراب مرزام فرد( فتحی پور لاشه مقدم)
51- سعید فقیه محمدی
52- طالب قبادی
53- محمد قربان زاده
54- بابک قلی زاده
55- سیروس کاگر
56- محمدباقر کریمی کلاشمی( کریم)
57- میرزا احمد کسمایی
58- احمد گرگین
59- ایوب محبی زاده گشتی
60- محمد علی محمدی دوگاهه
61- مسعود محمدی
62- روشنک مرادیان
63- علی معصومی
64- حمید مقدسیان سراوانی
65- محمدابراهیم ملکی قاضیانی
66- مرتضی منصف
67- عبدالعلی رحمت موسوی
68- حسین میرزاپورولمی
69- جعفر مهرداد
70- نصرالله ناصری جورشری
71- امیر ناطقی
72- ندیمی گیلانی
73- حمید نظرخواه
74- نادر نیک نژاد شیجانی
75- بیژن ورنوس
76- کریم هویدای(آشنا)
77- هوشنگ یگانه (بادیه نشین)
78- فرامرز مسروری ماسالی- شاعر تالش
آمار مطالب
آمار کاربران
آمار بازديد